1821-2021. ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΩΝ ΔΥΟ ΣΙΚΕΛΙΩΝ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ (1821/1830). Mελέτη σε συνέχειες, ενόψει της μεγάλης επετείου του 2021 (Κ - Οι μυστικές εταιρείες στην Ελλάδα του Καποδίστρια)

1821-2021

200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821

Το Εικοσιένα υπήρξε ένα κομβικό σημείο στην  ιστορία του διαχρονικού Ελληνισμού αλλά και της ιστορίας της σύγχρονης Ευρώπης. 
Η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 προσφέρει μία ευκαιρία  αναστοχασμού για το παρόν και κυρίως για το μέλλον της χώρας μας.

Ο ΚΕΛΛΙΑΝΟΣ φιλοξενεί μια νέα προσέγγιση του Εικοσιένα και ένα ψηφιακό αρχείο ανοιχτό και προσβάσιμο σε όλους. 
Η δημοσίευση αυτή  σε συνέχειες του Γιάννη Κορίνθιου βασίζεται σε ανεκμετάλλευτα αρχεία και τεκμήρια που παρατίθενται ψηφιακά για πρώτη φορά στον ιστότοπο ΚΕΛΛΙΑΝΟΣ, προκειμένου να εμπλουτιστεί και διευρυνθεί η ιστορική έρευνα και ο επιστημονικά δημόσιος λόγος για το 1821 ενόψει της μεγάλης επετείου του 2021.

Α Το Βασίλειο των Δύο Σικελιών και οι Μεγάλες Δυνάμεις (1820-1830)

https://kellianos.blogspot.com/2019/03/18211830-2021.html

Β Οι κυβερνήσεις του Βασιλείου των Δύο Σικελιών (1821-1830)

https://kellianos.blogspot.com/2019/04/18211830-2021.html

Γ Η κυβέρνηση του Luigi de’ Medici di Ottajano  (1822-1830)

https://kellianos.blogspot.com/2019/04/18211830-2021_29.html

Δ Οι κυβερνήσεις του Βασιλείου των Δυο Σικελιών και η Ελληνική Προσωρινή Διοίκηση

https://kellianos.blogspot.com/2019/10/18211830-2021.html

Ε Το Βασίλειο των Δύο Σικελιών και η Πύλη

https://kellianos.blogspot.com/2019/11/18211830-m-2021-e.html

ΣΤ Η υποψηφιότητα του Βουρβώνου πρίγκιπα Καρόλου της Κάπουας

https://kellianos.blogspot.com/2019/11/18211830-m-2021.html

Ζ Η διασπορική παροικία της Νάπολης

https://kellianos.blogspot.com/2019/11/18211830-m-2021_13.html

H Οι προξενικές αρχές των Δύο Σικελιών στην Ανατολική Μεσόγειο

https://kellianos.blogspot.com/2019/11/18211830-m-2021_25.html

Θ Η ναπολετάνικη διπλωματία έναντι του ελληνικού ζητήματος 

https://kellianos.blogspot.com/2019/12/18211830-m-2021.html
Ι Μυστικός πράκτορας της Νάπολης στην Ελλάδα (1828-1830) 
https://kellianos.blogspot.com/2019/12/18211830-m-2021_10.html

Κ

Οι μυστικές εταιρείες στην Ελλάδα  του Καποδίστρια

Οι σημαντικότερες μυστικές εταιρείες, κατά τον Ναπολιτάνο πράκτορα Piccotti, που είχαν συγκροτηθεί και δρούσαν στην Ελλάδα κατά την Καποδιστριακή περίοδο, ήταν οι εξής:

1. Οι ελεύθεροι τέκτονες (liberi muratori) διαφόρων ρυθμών· θεωρούνταν το πρώτο σκαλοπάτι για να μπορέσει κανείς να μυηθεί στις άλλες εταιρείες.

Βλ. γενικά Α. ΑΓΓΕΛΟΥ, Η καθίδρυση του ελεύθερου τεκτονισμού στο Νέο Ελληνισμό, “Ο ΕΡΑΝΙΣΤΗΣ”, 15 (1979), σσ. 182-252.

2. Οι καρβονάροι (carbonari), φανατικοί και πλατιά διαδεδομένοι.

3. Οι αναγεννητές (rigeneratori)  με απαράμιλλη οργάνωση.

4. Οι νωαχίτες (naochiti) με περιορισμένη εξάπλωση.

Οι νωαχίτες ήταν ο 21ος αριθμός της κλάσεως των φιλοσοφικών της τεκτονικής διδασκαλίας.

5. Οι παραδείσιοι (edennisti): οι ιδρυτές τους ιδιοποιήθηκαν τους πόρους της εταιρείας.

6. Οι ναΐτες (templari) με μειωμένο κύρος.

7. Οι εταιριστές (eteristi) ανέστειλαν κάθε μυστική ενέργεια μετά το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης και τα υπέρογκα ποσά που είχαν συλλέξει τα διέθεσαν για τους σκοπούς της Εθνεγερσίας και για την κάλυψη των αναγκών των ιδρυτών.

Οι ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας

Εμμανουήλ Ξάνθος, Νικόλαος Σκουφάς και Αθανάσιος Τσακάλωφ

Έτσι ονομάζονταν τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας· οι Φιλικοί σταμάτησαν πράγματι την δράση της μόλις άρχισε η Ελληνική Επανάσταση. Πρβλ. Ιωάννου ΦΙΛΗΜΟΝΟΣ, Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας, Ναύπλιον 1834, σ. 138. Περί ιδιοποιήσεως των πόρων από τα ιδρυτικά μέλη, βλ. αυτόθι, σ. 159, υποσ. (δ). Γενικά περί Φιλικής Εταιρείας βλ. Εμμανουήλ ΞΑΝΘΟΥ, Απομνημονεύματα περί της Φιλικής Εταιρείας, Αθήναι 1845· Τάκη ΚΑΝΔΗΛΩΡΟΥ, Η Φιλική Εταιρεία (1814-1821), Αθήναι 1926· Βαλ. Γ. ΜΕΞΑ, Οι Φιλικοί Κατάλογος των μελών της Φιλικής Εταιρείας εκ του αρχείου Σέκερη / Βαλερίου Γ. Μέξα, Αθήναι 1937· Ι. Α. ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ, Η Φιλική Εταιρεία (Αρχείον Π. Δ. Σέκερη), “Δελτίον Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας”, ΙΗ (1967), σσ. 177-352· Σακ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ, Φιλική Εταιρεία, Οδησσός 1909· Σπ. ΤΡΙΚΟΥΠΗ, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τομ. Α, Αθήνα 1925, σσ. 13-22.

8. Οι προσκυνητές και οι φιλάδελφοι (pellegrini e filadelfi) με περιορισμένη διάδοση.

9. Το άσπρο, κόκκινο και μαύρο ρόδο (rose bianca, rossa e nera) με μειωμένο ενδιαφέρον επειδή είχαν ελάχιστα εξαπλωθεί.

10. Οι απόστολοι (apostoli) είχαν μόλις ιδρυθεί.

Βλ. Γιάννη ΚΟΡΙΝΘΙΟΥ, Οι μυστικές εταιρείες κατά την Καποδιστριακή περίοδο, “ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ”, Λ, αρ. 2 (Απρίλιος-Ιούνιος 1988), σσ. 233-254.

Όλες αυτές οι μυστικές εταιρείες είλκαν τήν καταγωγή τους από το μασονισμό.

Μετά το 1815 είχε διαμορφωθεί στην Ευρώπη ένας ισχυρός μυστικός εταιρισμός· το φιλελεύθερο κίνημα δεν είχε πια την δυνατότητα να εκφρασθεί και τα ριζοσπαστικότερα στοιχεία του είχαν αναγκασθεί να συγκροτήσουν μυστικές εταιρείες, που δεν ήταν άλλο παρά παράνομες πολιτικές οργανώσεις· η αντίδραση εναντίον της απολυταρχίας έπαιρνε έτσι τη μορφή συνωμοσίας. 

Μόνο στην Γαλλία υπήρχε μια κάποια, έστω και περιορισμένη, ελευθερία πολιτικής δράσεως, ενώ στην Ιταλία είχαν συγκροτηθεί ισχυρές μυστικές εταιρείες, που απαρτίζονταν από ετερόκλητα μέλη, χωρίς μια πάγια και συνεπή ιδεολογική βάση.

Ελληνικές μυστικές εταιρείες με εθνικοπατριωτικές επιδιώξεις είχαν επίσης ιδρυθεί από τα τέλη του 18ου αιώνα.

Βλ. Δημ. ΦΩΤΙΑΔΗ, Η Επανάσταση του Εικοσιένα, τ. Α, Αθήνα 1977, β΄έκδ., σσ. 236-238.

Όλες οι μυστικές εταιρείες ήταν παράνομα όργανα του ανερχόμενου τότε αστισμού και διέθεταν πολύπλοκο οργανωτικό μηχανισμό και διεθνή ερείσματα.

Αδιαπέραστο πέπλο μυστηρίου κάλυπτε τους ιδρυτές, τα μυημένα μέλη και τις εν γένει συνωμοτικές δραστηριότητές τους. Η μύηση προέβλεπε διάφορα κατηχητικά στάδια και οι μυημένοι στους διάφορους βαθμούς ήταν υποχρεωμένοι να τηρούν τις αρχές της εταιρείας, των οποίων η παράβαση συνεπαγόταν αυστηρές ποινές.

Όλες οι εταιρείες στηρίζονταν σε επαναστατικά προγράμματα, στα οποία είχαν μυηθεί μόνο τα ανώτατα στελέχη της ιεραρχίας. Οι δε μυημένοι στους κατώτερους βαθμούς κατείχαν απλώς τα μυστικά της λεγόμενης εθιμικής  αδελφοποιίας.

Βαθμοί καλούνται τα τμήματα της τεκτονικής διδασκαλίας, τα οποία ποικίλλουν αναλόγως του συστήματος, κατά κλάσεις και κατ΄αριθμό. Η αδελφοποίηση ήταν και παλιό ελληνικό έθιμο. Βλ. Ιωάννου ΦΙΛΗΜΟΝΟΣ,  Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας, Ναύπλιον 1834, σ. 144, υποσ. (α). Στην Στερεά Ελλάδα η αδελφοποίηση γινόταν και μεταξύ Ελλήνων και Μωαμεθανών· οι αδελφοποιτοί στην Μακεδονία λέγονταν μπράτιμοι και στην Αλβανία βλάμηδες. 

Είναι φανερό ότι το ευρωπαϊκό φιλελεύθερο κίνημα κατάφερε να ανασυνταχθεί, μετά το 1815, χάρη στη δράση των μυστικών εταιρειών, οι οποίες δημιούργησαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις και συνθήκες για την ανάπτυξη των επαναστατικών κινημάτων του 1820-1821.

Έκφραση του φιλελευθερισμού της Ευρώπης ήταν και ο φιλελληνισμός και μέσα σε αυτό το έντονο εταιριστικό κλίμα συγκροτήθηκε και εξαπλώθηκε και η Φιλική Εταιρεία στα Βαλκάνια. Βλ. Sp. D. LOUCATOS, Le Philhellénisme Balkanique pendant la lutte pour l’Indépendance Hellénique, “Balkan Studies”, 19 (1978), 249-283. Επίσης N. TODOROV, La participation des Bulgares à l’insurrection hétairiste dans les principautés Danubiennes, “Etudes Balkaniques”, I,1964, pp.69-96. 

Η Μεγάλη Αναγεννητική Εταιρεία ήταν μυστική πολιτική οργάνωση, πλατιά διαδεδομένη και στην Ελλάδα του Καποδίστρια, σύμφωνα με τις αναφορές του Piccotti· είχε ως απώτερο στόχο την παλιγγενεσία της Ευρώπης, την κατάρρευση των απολυταρχικών καθεστώτων και την εγκαθίδρυση συνταγματικών κυβερνήσεων σε όλες τις χώρες.

Βλ. αχρονολόγητο υπόμνημα για τις μυστικές εταιρείες στο ASN, Archivio Riservato di casa Reale, Affari del Regno, 929. 

Η Μεγάλη Αναγεννητική Εταιρεία προτίθετο να χρησιμοποιήσει εν καιρώ τις άλλες μυστικές οργανώσεις για την πραγμάτωση του μεγάλου σκοπού της παλιγγενεσίας όλων των λαών.

Ήταν ο συνεκτικός και συντονιστικός κρίκος όλων των μυστικών οργανώσεων· διέθετε σε κάθε εταιρεία ένα ή δυο μέλη της που επηρέαζαν, υποκινούσαν ή συγκρατούσαν τους άλλους, πολλές φορές μάλιστα εξέθετε και θυσίαζε τους πιο θαρραλέους και ασύνετους εταίρους· συχνά προκαλούσε εσκεμμένα αναταραχές για να κρατεί σε εγρήγορση τα πνεύματα και για να παραπλανά τους εχθρούς της και την κατασκοπεία.

Η εταιρεία αυτή είχε τη δυνατότητα να μπορεί να κινητοποιεί ανά πάσα στιγμή όλους τους εταίρους της.

Η οργανωτική της δομή βασιζόταν σε γερά θεμέλια και είχε υιοθετήσει το καταστικό του λεγόμενου μυστικού δικαστηρίου της Γερμανίας, του οποίου μέλη ήταν, κατά τον Piccotti, βασιλείς και ανώτατοι εκκλησιαστικοί.

Η εταιρεία ενισχυόταν από την Ολλανδία, την Αμερική, την Αγγλία, την Γαλλία και την Ρωσία και διέθετε άφθονους οικονομικούς πόρους. 

Ο Piccotti ανέφερε ότι τρεις ήταν οι κινητήριοι μοχλοί της εταιρείας· κατά την γνώμη του, δεν επικρατούσε ομοφωνία ανάμεσά τους κι ένας από τους τρεις εμπόδιζε και ματαίωνε τις ενέργειες των άλλων δύο. Εξέφραζε μάλιστα την υποψία ότι κάποιος βασιλιάς ή κάποιος υψηλά ιστάμενος σε βασιλικό περιβάλλον κρατούσε τα νήματα αυτής της περίπλοκης μηχανορραφίας και τα χειρίζονταν κατάλληλα αναστέλλοντας προσωρινά την επερχόμενη συμφορά για τα απολυταρχικά καθεστώτα.

Η αναγεννητική πυρκαγιά που θα αποτέφρωνε τον απολυταρχισμό θα ξεσπούσε καταρχήν στη Γαλλία, στις Κάτω Χώρες και στην Αγγλία. Ο Piccotti  υποστήριζε ότι η πυρκαγιά αυτή δεν είχε ακόμα ξεσπάσει, επειδή διαφωνούσαν όσοι είχαν αναλάβει τη διανομή των εκρηκτικών υλών. 

Οι πολιτικοί στόχοι των απανταχού αναγεννητών ήταν ωστόσο μετριοπαθείς. Δεν επεδίωκαν την κατάλυση της μοναρχίας, αλλά απλώς την εγκαθίδρυση του κοινοβουλευτισμού.

Μέλη της Μεγάλης Αναγεννητικής Εταιρείας  ήταν προπάντων ξένοι φυγάδες και πράκτορες που διέμεναν και δρούσαν στην επαναστατημένη Ελλάδα. Η εταιρεία γνώριζε τα ονόματα όλων των πρακτόρων των ξένων Δυνάμεων που είχαν δράσει ή δρούσαν ακόμα στην Ελλάδα.

Αναγεννητικά κομιτάτα είχαν συσταθεί στο Ναύπλιο (δευτέρου βαθμού), στην Αίγινα, στο Άργος και στην Κέρκυρα.

Σύμφωνα με τον Ναπολιτάνο πράκτορα, είχαν μυηθεί και πολλοί Έλληνες και Τούρκοι, καθώς και ορισμένοι κληρικοί· ο Church, o Denzel, o Fabvier, ο Υψηλάντης και ο Ιωάννης Καποδίστριας είχαν μυηθεί και ενταχθεί στην εταιρεία των Αναγεννητών. 

Ο Έλληνας Κυβερνήτης ήταν αναγεννητής ανωτέρου βαθμού και ευνοούσε με κάθε τρόπο τους αναγεννητές.

Κατά την διάρκεια της Εθνοσυνέλευσης του Άργους (1829), οι αναγεννητές επεδίωξαν, κατά τον Piccotti, να επηρεάσουν την πορεία των εργασιών. Ο ίδιος ανέφερε σε έκθεσή του ότι τα μεσάνυκτα της 1ης Αυγούστου 1829 είχε συγκληθεί μια έκτακτη συνέλευση της Μεγάλης Αναγεννητικής Εταιρείας στον τάφο του Αγαμέμνονα στις Μυκήνες, στην οποία έλαβαν μέρος εκατό περίπου μέλη. 

Βλ. στο ASN, Polizia, Ministero I, 4576 αναφορά του από το Άργος με ημερομηνία 20 Αυγούστου 1829.

Σε αυτήν συμμετείχαν επίσης δέκα άτομα που χρησιμοποιούσαν προσωπίδες για να μην αναγνωριστούν, που τα υποδέχτηκε ο προεδρεύων Αλερίνο Πάλμα, ο οποίος αντικαθιστούσε τον απουσιάζοντα Κερκυραίο δικηγόρο Γιάννη Γεννατά. 

conte Alerino Palma di Cesnola, 1776-1851

Ο φιλέλληνας Αλερίνο Πάλμα ήταν Ιταλός νομομαθής πολυγραφότατος που είχε κατέβει στην Ελλάδα μέσω του London Greek Committee, μετά την αποτυχία των φιλελευθέρων κινημάτων του 1820-1821. Έγραψε: Greece vindicated, London 1826, Catechismo politico alla gioventù greca, Hydra 1826, A summary account of the steam-boats for lord Cochrane's expedition, London 1826, The greek steam-boats and Mehemet Ali's Firman, being a following statement of the pamphlet A summary account of the steam-boats for lord Cochrane's expedition, London 1827. Ο ίδιος, μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος συνεργάστηκε στη σύνταξη της αστικής και ποινικής δικονομίας και πέθανε στην Σύρο. Βλ. γενικά A. BISTARELLI, Gli esuli del Risorgimento, Bologna 2011· M. ISABELLA, Risorgimento in esilio. L'internazionale liberale e l'età delle rivoluzioni, Roma-Bari 2011. Ο Κερκυραίος Ιωάννης Γεννατάς (1777-1847) ήταν νομικός, μέλος της Ιονίου Ακαδημίας, μυημένος στην Φιλική Εταιρεία, μέλος της Μεγάλης Στοάς και φίλος του Βιάρου Καποδίστρια. Θεωρείται από τους θεμελιωτές του ελληνικού δικαίου και διετέλεσε υπουργός Δικαιοσύνης επί Καποδίστρια. Ο Γεννατάς συχνά ήταν στόχος των επικρίσεων της αντιπολίτευσης. Ο Καποδίστριας του είχε  όμως απεριόριστη εμπιστοσύνη και εκτίμηση και θεωρούσε ότι ήταν  “νομοδιδάσκαλος δεξιός, αφιλοκερδέστατα την πατρίδα υπηρετών”, όπως έγραφε στον Ν. Λοβέρδο, στις 3 Δεκεμβρίου 1828. Βλ. Διον. Α. ΚΟΚΚΙΝΟΥ, Η Ελληνική Επανάστασις, τομ. 6, Αθήνα 1974, σ. 499· Ν. Ι. ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ, Ο Ιωάννης Γενατάς και η Οργάνωσις της δικαιοσύνης επί Καποδιστρίου, “Αθηνά” 53 (1949), σσ. 297-318.

Για τα 10 άτομα αυτά, ο Piccotti  εξέφρασε την υποψία ότι μπορεί να ήταν ο Καποδίστριας με τ΄αδέλφια του, τους  αντιπρέσβεις των Δυνάμεων και τους αρχηγούς των ναυτικών μοιρών στο Αιγαίο.

Στη συνέλευση έγινε επίσημη υποδοχή των νέων εταίρων και αποφασίστηκαν προαγωγές παλαιοτέρων μελών. Ο πράκτορας της Νάπολης άκουσε τους Ιταλούς και τους Γάλλους να καταφέρονται με δριμύτητα εναντίον κάθε εξουσίας και αρχής. Κοινοποιήθηκαν επιστολές των Ναπολιτάνων Guglielmo Pepe, αδελφών Poerio, De Conciliis και μερικών Γάλλων, που πρότειναν διάφορα αναγεννητικά πολιτικά σχέδια και ο Vincenzo Pisa υποστήριξε με σθένος τα σχέδια εξεγέρσεως της νότιας Ιταλίας. 

Το λεγόμενο “progetto di una spedizione militare in Calabria” είχε συντάξει ο  Raffaele Poerio (1792 – 1853) και το προωθούσε Vincenzo Pisa μαζί με άλλους Ναπολιτάνους φυγάδες που έιχαν διαφύγει στην Ελλάδα. Βλ.  ASN, Casa Reale, Archivio Poerio-Pironti, busta 2 και busta 6. Ruggero MOSCATI, La questione greca e il governo napoletano,  “Rassegna Storica del Risorgimento", Roma, 1933, n.1: «...di napoletani in Grecia ve n'erano parecchi (insieme a piemontesi e lombardi)...Dopo la morte di Rossaroll in Egina, capo riconosciuto degli esuli meridionali in Argos era il colonnello Vincenzo Pisa. Egli, che era stato già comandante della fortezza di Napoli di Romania (altra denominazione di Nauplia), era stato nominato proprio in quei giorni, Generale delle truppe insorte, e destinato a comandare». Βλ. επίσης Mariano D’AYALA, Notizie biografiche manoscritte su Vincenzo Pisa, Società Napoletana di Storia Patria, 1871· Gaetano FUSCO, Un obliato protagonista del Risorgimento. Vincenzo Pisa, Napoli, 1951.

Προτάθηκε επίσης να δοθεί στην Γαλλία η υπέρτατη διοίκηση της εταιρείας και τέλος αποφασίστηκε να συγκληθεί, τον Ιανουάριο του 1830, ένα συνέδριο της Μεγάλης Αναγεννητικής Εταιρείας στην Ελλάδα· ταυτόχρονα για την άνοιξη του 1830 προγραμματίστηκαν συνελεύσεις των αναγεννητών στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες, στο Λονδίνο, στο Μόναχο, στην Πετρούπολη και στην Ελβετία.

Η έκτακτη συνέλευση στις Μυκήνες τελείωσε στις 4 το πρωί, με την καθιερωμένη τελετουργία των όρκων για την τήρηση της εχεμύθειας και για την παραδειγματική τιμωρία των επίορκων.

Τα φιλελεύθερα κομιτάτα ήταν τμήματα της μεγάλης αναγεννητικής εταιρείας. Τα κομιτάτα αυτά συγκροτούσαν έναν πολύ μικρό αριθμό κρίκων της αναγεννητικής αλυσίδας και γνώριζαν μόνο ένα μέρος της οργανωτικής μηχανής και των σχεδίων αυτής της μυστικής εταιρείας.

Αρχικά η διεύθυνση των κομιτάτων ήταν στην Αγγλία και στι συνέχεια μεταφέρθηκε στο Παρίσι.

Ανώτατα επαναστατικά κομιτάτα είχαν συσταθεί στην Αγγλία, στην Γαλλία και στη Ρωσία, με διακλαδώσεις στην Κέρκυρα, όπου διέμεναν αντεπιστέλλοντες αδελφοί.

Ο Piccotti, όντας μυημένος στα διάφορα κομιτάτα, παρέχει στις αναφορές του πολλές πληροφορίες για τα διάφορα κομιτάτα που είχαν συγκροτήσει στην Ελλάδα διάφοροι ξένοι φιλελεύθεροι.

Αντικείμενο των ενεργειών των ξένων κομιτάτων ήταν η επιβολή πολιτεύματος της αρεσκείας τους στην Ελλάδα. Ανάμεσα στα πιο δραστήρια κομιτάτα είχαν σημειωθεί συγκρούσεις συμφερόντων και διαφωνίες. Η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία είχαν οπαδούς και πράκτορες που είχαν παρεισφρήσει και δρούσαν μέσα στα κομιτάτα και μέσα στους κύκλους των ξένων φιλελευθέρων. Το ελληνικό και το ρωσικό κομιτάτο δεν εμπιστεύονταν τα άλλα κομιτάτα. Ωστόσο τα συμφέροντα των Δυνάμεων και των αντίστοιχων προσκείμενων κομιτάτων δεν συνέπιπταν πάντοτε. Κάθε κομιτάτο επεδίωκε να προσπορισθεί περισσότερη επιρροή στον ελληνικό πολιτικό κόσμο, για να μπορεί να επηρεάζει τις πολιτικές εξελίξεις.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είχε συλλέξει ο Piccotti, στην Κέρκυρα είχαν συσταθεί τρεις μασονικές στοές κι ένα φιλελληνικό κομιτάτο που είχε συγκροτήσει ένα επαναστατικό κομιτάτο από ξένους διλελευθέρους, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονταν οι Ναπολιτάνοι πολιτικοί φυγάδες, που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο το 1823, Lorenzo De Conciliis (1776 - 1866) και Raffaele Poerio (1792 – 1853).

Το 1812 ο Διονύσιος Ρώμας συνέστησε τη μεγάλη εθνική στοά της Κέρκυρας. Και στη Ζάκυνθο λειτουργούσε από το 1815 τεκτονική στοά· οι δυο στοές ανέπτυξαν επαφές με τη Φιλική Εταιρεία και ενίσχυσαν τον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα. Για τον De Conciliis (De Concilj) βλ. A. Santangelo, Ricordi d'illustri passati, Napoli 1883, pp. 9-26. Επίσης V. Cannaviello, L. D. o liberalismo irpino, Napoli 1913.

Οι χρηματικοί πόροι των κομιτάτων προέρχονταν από την Ολλανδία, την Φλωρεντία, το Λονδίνο, τις Βρυξέλλες, το Παρίσι και την Φιλαδέλφεια.

Ο Καποδίστριας συμμετείχε στις συνελεύσεις των κομιτάτων για να έχει την εύνοιά τους.

Είχε συγκροτηθεί στο μεταξύ ένα έκτακτο κομιτάτο αναγεννητών, που ήταν μέλη κομιτάτων προσκείμενων στις Μεγάλες Δυνάμεις, για  να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις εργασίες της Ελληνικής Εθνοσυνελεύσεως του Άργους (1829). 

Είναι φανερό ότι όλα αυτά τα κομιτάτα δεν ήταν άλλο παρά παραφυάδες των μυστικών εταιρειών που δρούσαν στην Ελλάδα και προωθούσαν διάφορα πολιτικά σχέδια στο νεοσύστατο κράτος.

Βλ. στο ASN, Polizia, Ministero I, 4608 και 4576 τις αναφορές του Piccotti με τις παρακάτω ημερομηνίες: 18 Ιουλίου, 30 Σεπτεμβρίου και 1 Οκτωβρίου 1828, 3 Μαρτίου και 10 Ιουλίου 1829. Βλ. επίσης Σταύρου ΣΚΟΠΕΤΕΑ, Μυστικές Εταιρείες κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν, ¨Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά¨ 1958, σσ. 277-298.

Ο Piccotti είχε καταφέρει να έλθει σε στενή επαφή με τον Άγγλο στρατηγό Richard Church (1784-1873)· σε αναφορά του μάλιστα έγραφε ότι  τον φιλοξένησε στο σπίτι του κατά τη διάρκεια της Εθνοσυνελεύσεως στο Άργος.

Ο Ναπολιτάνος πράκτορας ενημέρωνε τακτικά τους προϊσταμένους του για τη δράση και τις κινήσεις του Church στην Ελλάδα, μια και στο παρελθόν είχε διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις του Βασιλείου των Δύο Σικελιών.

Ο Church ήταν ανώτατος αξιωματικός του αγγλικού στρατού, ιδρυτής και στρατολόγος των ελληνικών ταγμάτων των Ιονίων Νήσων. Από το 1817 μέχρι το 1820, χάρη στη στήριξη του Αυστριακού κόντε Laval Nugent von Westmeath, μπήκε στην στρατιωτική ηγεσία του Βασιλείου των Δύο Σικελιών. Την πρωτοχρονιά του 1827 κοινοποίησε εγγράφως στον Φραγκίσκο 1ο των Δύο Σικελιών την απόφασή του να μεταβεί στην Ελλάδα για να βοηθήσει τους αγωνιζομένους για την ελευθερία Έλληνες· στο γράμμα του αυτό ανέφερε ότι ο εθνικοαπελευθερωτικός  αγώνας των Ελλήνων δεν είχε καμμιά σχέση με τα στασιαστικά κινήματα που είχαν εκδηλωθεί στην Ευρώπη στα 1820/1821 (βλ. R. MOSCATI, La questione Greca e il governo Napoletano, “Rassegna storica del Risorgimento”, Roma 1933, σ. 40): “ce peuple, Sire, n’a jamais eu le moindre rapport avec les troubles passés de l’Europe Chrétienne; ils ignorent jusqu’à présent les événements pour la plupart qui ont lieu; ils ne se sont jamais occupés que de ce qui regarde les moyens pour rétablir leurs autels jadis renversés par les Othomans, et de se procurer une existence civile quelconque; enfin faire, sans autre appui que de sainteté de leur cause et leur dévouement héroique, ce que les espagnols firent quand sous les étendars glorieux de Ferdinand et d’Isabelle, ils chassèrent les Maures de leur Pays et rétablirent la Réligion Chrétienne”. Στην Ελλάδα εμφανίστηκε το 1827 ως φορέας της αγγλικής φιλελληνικής πολιτικής· ο Church, με πρόταση του Κολοκοτρώνη και του Καραϊσκάκη, εκλέχτηκε αρχιστράτηγος των πεζικών στρατευμάτων, αλλά επί Καποδίστρια παραιτήθηκε. Διετέλεσε σύμβουλος επικρατείας επί Όθωνα και αρχηγός του επιτελείου επί Γεωργίου 1ου. Βλ. D. C. FLEMING, John Capodistrias and the Conference of London (1828-1831), Thessaloniki 1970, 122-124· E. M. CHURCH, Sir Richard Church in Italy and Greece, London 1895· St. LANE-POOLE, Sir Richard Church, Commander in Chief of the Greeks in the War of Independence, London 1890.

Σύμφωνα με τις αναφορές του Piccotti ο  Church  ήταν μέλος της μεγάλης αναγεννητικής εταιρείας και πρόθυμος να συμβάλει στην υλοποίηση του μεγάλου έργου της παλιγγενεσίας των λαών. 

Ο Piccotti έγραφε ότι ο Church αντιπολιτευόταν των Έλληνα Κυβερνήτη μετά τον διορισμό του μη εξοικοιωμένου με τα στρατιωτικά Αυγουστίνου Καποδίστρια, ότι είχε προστριβές με τον βαρώνο Louis Dentzel (1786-1829) που διοικούσε τον στρατό στην Δυτική Ελλάδα, ότι τον αντιστρατεύονταν οι Γάλλοι και πολλοί Έλληνες, ότι επεδίωκε να αποτρέψει τις στρατιωτικές επιτυχίες των Ελλήνων στην Στερεά Ελλάδα, ότι αλληλογραφούσε, διαμέσου του Άγγλου Αρμοστή στα Επτάνησα και του πρέσβυ της Αγγίας στη Νεάπολη, με διάφορους Νεαπολιτάνους και, τέλος, ότι πολλοί έκαναν πιέσεις για να δοθεί η αρχιστρατηγία των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων στον Guglielmo Pepe.

Ο Piccotti θεωρούσε τον Church έντιμο και ευσυνείδητο άνθρωπο, πού όμως δεν παραμελούσε ποτέ τα εκάστοτε συμφέροντά του. Ο Νεαπολιτάνος πράκτορας είχε επιφορτισθεί από τη μεγάλη αναγεννητική εταιρεία να ανακαλύψει τα σχέδια του Church μετά την παραίτησή του από την αρχιστρατηγία των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων, διότι πολλοί εταίροι τον υποψιαζόνταν ως εγκάθετο της Αγγλίας.

Copyright Γιάννης Κορίνθιος