Κελλιανός: 1821-2021. ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΩΝ ΔΥΟ ΣΙΚΕΛΙΩΝ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ (1821/1830). Mελέτη σε συνέχειες, ενόψει της μεγάλης επετείου του 2021 (Β - Οι κυβερνήσεις του Βασιλείου των Δύο Σικελιών (1821-1830))

1821-2021

200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821

Το Εικοσιένα υπήρξε ένα κομβικό σημείο στην ιστορία του διαχρονικού Ελληνισμού αλλά και της ιστορίας της σύγχρονης Ευρώπης.
Η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 προσφέρει μία ευκαιρία αναστοχασμού για το παρόν και κυρίως για το μέλλον της χώρας μας.

Ο ΚΕΛΛΙΑΝΟΣ φιλοξενεί μια νέα προσέγγιση του Εικοσιένα και ένα ψηφιακό αρχείο ανοιχτό και προσβάσιμο σε όλους.
Η δημοσίευση αυτή σε συνέχειες του Γιάννη Κορίνθιου βασίζεται σε ανεκμετάλλευτα αρχεία και τεκμήρια που παρατίθενται ψηφιακά για πρώτη φορά στον ιστότοπο ΚΕΛΛΙΑΝΟΣ, προκειμένου να εμπλουτιστεί και διευρυνθεί η ιστορική έρευνα και ο επιστημονικά δημόσιος λόγος για το 1821 ενόψει της μεγάλης επετείου του 2021.

Α Το Βασίλειο των Δύο Σικελιών και οι Μεγάλες Δυνάμεις (1820-1830)

https://kellianos.blogspot.com/2019/03/18211830-2021.html

Οι κυβερνήσεις του Βασιλείου των Δύο Σικελιών

(1821-1830)

Η επάνοδος του Φερδινάνδου, μετά την καταστολή του αποτυχημένου κινήματος του 1820/1821, πραγματοποιούνταν υπό την προστατευτική σκιά του αυστριακού στρατού και προϋπέθετε πλήρη αποδοχή των όρων που είχαν επιβάλει οι συμμαχικές Δυνάμεις και πρωτίστως η Αυστρία στα συνέδρια του Troppau (23 Οκτωβρίου / 17 Δεκεμβρίου 1820) και του Laibach, σημερινή Λιουμπλιάνα (26 Ιανουαρίου / 12 Μαΐου 1821), στα οποία είχαν αποφασίσει την πάταξη κάθε λαϊκού κινήματος στρεφομένου κατά της τότε έννομης πολιτειακής τάξης και την ένοπλη καταστολή όλων των επαναστατικών κινημάτων της Ευρώπης.

Βλ. G. CINGARI, Mezzogiorno e risorgimento. La restaurazione a Napoli dal 1821 al 1830, Bari 1970. Βλ. επίσης A. GENOINO, Le Sicilie al tempo di Francesco I (1777-1830), Napoli 1934.

Το Συνέδριο στη Λουμπλιάνα αποτέλεσε καμπή στην ιστορία των Ευρωπαϊκών Διεθνών Σχέσεων. Κι ενώ οι μεγάλες Δυνάμεις συνεδρίαζαν ακόμη εκεί για να αποφασίσουν την ελεύθερη πλέον στρατιωτική επέμβαση για την επίλυση εσωτερικών ζητημάτων άλλων χωρών της Ευρώπης, ξεσπούσε και η Ελληνική Επανάσταση με την προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη στις παραδουνάβιες ηγεμονίες.

Λάιμπαχ

Παράταξη αγημάτων στο Συνέδριο του Λάιμπαχ

Η διορισθείσα προσωρινή κυβέρνηση του Tommaso di Somma, marchese di Circello (Μάρτιος 1821/Ιούνιος 1822) ανέλαβε να εκκαθαρίσει τον στρατό, τη δικαιοσύνη, την εκπαίδευση και τις δημόσιες υπηρεσίες απ΄όσους είχαν υποστηρίξει ή ευνοήσει το συνταγματικό κίνημα του 1820/1821.

Βλ. A. P. VACCHELLI, I Borboni di Napoli (1734-1825), Firenze, 1997.

Όσοι εμφορούνταν από, έστω και μετριοπαθείς, φιλελεύθερες αρχές και ιδέες και όσοι είχαν υποπέσει σε δυσμένεια σε κάποιο κρατικό φορέα θεωρήθηκαν καρβονάροι και καταδιώχθηκαν αμείλικτα.

Τα αυστηρότατα αστυνομικά μέτρα της κυβέρνησης του Circello και οι αυθαιρεσίες του υπουργού της αστυνομίας Antonio Luigi Raffaele Capece Minutolo, principe di Canosa έδιναν την εντύπωση “d’une rigueur sanguinaire”.

Βλ. B. CROCE, Il principe di Canosa, στον τόμο “Uomini e cose della vecchia Italia”, II, Bari 1927. Επίσης W. MATURI, Il principe di Canosa, Firenze 1944.

Βλ. R. MOSCATI, Il regno delle Due Sicilie e l’Austria. Documenti dal marzo 1821 al novembre 1830, Napoli 1937, τ. 2, σ. 35.

O Φερδινάνδος, μετά το συνέδριο του Laibach, πήγε στη Φλωρεντία, συνοδευόμενος από τους εκπροσώπους των Δυνάμεων, Pierre Louis Blacas d’Aulps (της Γαλλίας), Karl Vincent (της Αυστρίας), Friedrich Truchsess-Waldburg (της Πρωσσίας) και Carlo Andrea Pozzo (της Ρωσίας), που ήταν επιφορτισμένοι με τον έλεγχο της πιστής εφαρμογής των αποφάσεων.

Βλ. R. MOSCATI, Il regno delle Due Sicilie e l’Austria. Documenti dal marzo 1821 al novembre 1830, Napoli 1937, τ. 2, σ. 3. Επίσης A. ALBERTI, La rivoluzione napoletana, il suo fallimento e la reazione europea, “Atti del Parlamento delle Due Sicilie (1820-1821)”, τ. 5, Bologna 1931.

Εκεί παρέμεινε μέχρι το τέλος των επιχειρήσεων της αυστριακής στρατιάς και των μαζικών εκκαθαρίσεων των καρβονάρων και, μετά τη συνάντησή του στη Ρώμη με τον διάδοχό του Φραγκίσκο, επέστρεψε στη Νεάπολη στις 15 Μαΐου 1821.

Οι εκκαθαρίσεις των φιλελευθέρων συνεχίστηκαν και μετά την επάνοδο του Φερδινάνδου στην πρωτεύουσα.

Οι αστυνομικές αρχές μεγαλοποιούσαν τον κίνδυνο για να δικαιολογούν τα έκτακτα μέτρα καταπίεσης, αλλά και τις πυρπολήσεις βιβλίων.

Πολλά βιβλία κριτικής και αμφισβήτησης της καθεστηκυίας τάξη, ανάμεσα σε αυτά και πολλά έργα του Voltaire και του Rousseau, κάηκαν τότε δημοσίως στις πλατείες, επειδή κρίθηκαν “perniciosi alla religione ed al buon costume” από τα όργανα του αμιγούς φιλομοναρχικού υπουργού της αστυνομίας.

Βλ. επιστολή του πρωθυπουργού προς τον Φερδινάνδο της 21ης Απριλίου 1821, στο ASN, Archivio Borbone, 213 καθώς επίσης και την εφημερίδα “Giornale del Regno delle Due Sicilie”, 13 Ιουνίου 1821, σσ. 281/282.

Η Σικελία παρέμενε σε αναβρασμό μετά την στάση, τον Μάρτιο του 1821, του στρατηγού Giuseppe Maria Rosaroll-Scorza (Νεάπολη 1775/Ναύπλιο 2 Δεκεμβρίου 1825) στη Μεσσήνα.

Βλ. M. D’AYALA, Biografia di Giuseppe barone Rosaroll, maresciallo di campo napolitano, Napoli 1848. Πρβλ. F. GUARDIONE, Il generale Giuseppe Rossaroll nelle vicende del 1820-1821 in Sicilia, Palermo 1900. Επίσης G. PACE GRAVINA, Tra costituzione siciliana e costituzione spagnola: la “guerra di Sicilia” del 1820-21 e il processo al generale Rosaroll, στην “Revista Europea de Historia de las ideas politicas y de las instituciones publicas”, 2013, τ. 6, σσ. 157-166.

Ο στρατηγός Rosaroll κατέβαλε απεγνωσμένες προσπάθειες για να οργανώσει στην Σικελία και στην Καλαβρία την ένοπλη αντίσταση στα αυστριακά στρατεύματα που στο μεταξύ είχαν εισβάλει στο Βασίλειο για την πάταξη της συνταγματικής επανάστασης του 1820.

Δεν τα κατάφερε όμως και αναγκάστηκε να διαφύγει στην Ισπανία. Και ακολούθως, όταν, την άνοιξη του 1823, η ισπανική συνταγματική επανάσταση έσβησε μετά την παρέμβαση του γαλλικού στρατού, ο Rosaroll κατέφυγε πρώτα στην Αγγλία και στη συνέχεια πήγε στην επαναστατημένη Ελλάδα.

Τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 1821 οι πατριώτες Raffaele Poerio (1792-1853), Cesare Marincola και Domenico Arcari αποπειράθηκαν να εξεγείρουν την Καλαβρία κατά του Φερδινάνδου, αλλά δεν βρήκαν ανταπόκριση από τον ντόπιο πληθυσμό. Αυτή ήταν και η τελευταία απόπειρα των φιλελευθέρων να ξεσηκώσουν τον λαό κατά της απόλυτης μοναρχίας των Βουρβώνων.

Βλ. ASN, Archivio Borbone, 727, 1-16.

Το Βασίλειο βρισκόταν κάτω από τον ασφυκτικό κλοιό των αυστριακών στρατευμάτων, οι καρβονάροι είχαν αυτοδιαλυθεί και διασκορπιστεί στις φυλακές και στην εξορία και κανείς δεν είχε πλέον τη δυνατότητα και την πρόθεση να προκαλέσει μια νέα εξέγερση.

Οι συζητήσεις μερικών ανένδοτων καρβονάρων στα μαγειρεία και στα καπηλειά δεν έβρισκαν πια απήχηση στις μάζες της πρωτεύουσας και της επαρχίας και ο λαός αναγκαζόταν να υποστεί τη λύση που είχαν επιβάλει οι Δυνάμεις ερήμην του.

Οι πληρεξούσιοι των Δυνάμεων συμμετείχαν στις συνεδριάσεις της κυβερνήσεως. Οι αυθαιρεσίες των αστυνομικών οργάνων του Canosa προκαλούσαν όμως συχνά τις επεμβάσεις των πληρεξουσίων που απαιτούσαν το σεβασμό της νομιμότητας στη δίωξη των ανατρεπτικών και στασιαστικών στοιχείων.

Η αντιφατική τακτική του Canosa, που ενώ τη μια μέρα αποφυλάκιζε και έστελνε στην εξορία τους Gabriele Pedrinelli, Pasquale Borrelli, Giuseppe Poerio, Gabriele Pepe και Luigi Arcovito, την άλλη κταδίκαζε άνευ δίκης σε θάνατο τον Giuseppe Rosaroll και τον Guglielmo Pepe, ώθησε τους πληρεξουσίους να ζητήσουν την παραίτηση του υπουργού Canosa και τον σχηματισμό μιας νέας κυβέρνησης που θα έπρεπε να αναλάβει χωρίς καμμιά καθυστέρηση την εθνική συμφιλίωση και την πολιτική ανασυγκρότηση σε νόμιμες και μόνιμες βάσεις.

Βλ. W. MATURI, Il principe di Canosa, Firenze 1944, σσ. 81, 105, 164-165· A. ZAZO, Pasquale Borrelli e i suoi rapporti con Francesco di Borbone nel 1820-1825, “Samnium”, XII (1939), 82-106· R. MOSCATI, Il regno delle Due Sicilie e l’Austria. Documenti dal marzo 1821 al novembre 1830, Napoli 1937, τ. 2, σσ. 87/88. Laura DI FIORE, Gli Invisibili. Polizia politica e agenti segreti nell’Ottocento borbonico, FedOAPress, Napoli 2018.

ASN, Archivio Borbone, 734, 152-156, 284, 810-817.

Προετοιμαζόταν έτσι παρασκηνικά η ανάκληση του παρεπιδημούντος Luigi de’Medici di Ottajano (1759-1830), που θεωρούνταν ο πλέον αρμόδιος προς εξεύρεση λύσεως στο πολιτικό αδιέξοδο της χώρας.

Luigi de’Medici di Ottajano (1759-1830)

Η ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Alvaro Ruffo και η αποπομπή του Canosa έπειθαν τον de’Medici να επισπεύσει την επάνοδό του για να αναλάβει το υπουργείο των Οικονομικών.