1821-2021
200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821
Το Εικοσιένα υπήρξε ένα κομβικό σημείο στην ιστορία του διαχρονικού Ελληνισμού αλλά και της ιστορίας της σύγχρονης Ευρώπης.
Η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 προσφέρει μία ευκαιρία αναστοχασμού για το παρόν και κυρίως για το μέλλον της χώρας μας.
Η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 προσφέρει μία ευκαιρία αναστοχασμού για το παρόν και κυρίως για το μέλλον της χώρας μας.
Ο ΚΕΛΛΙΑΝΟΣ φιλοξενεί μια νέα προσέγγιση του Εικοσιένα και ένα ψηφιακό αρχείο ανοιχτό και προσβάσιμο σε όλους.
Η δημοσίευση αυτή σε συνέχειες του Γιάννη Κορίνθιου βασίζεται σε ανεκμετάλλευτα αρχεία και τεκμήρια που παρατίθενται ψηφιακά για πρώτη φορά στον ιστότοπο ΚΕΛΛΙΑΝΟΣ, προκειμένου να εμπλουτιστεί και διευρυνθεί η ιστορική έρευνα και ο επιστημονικά δημόσιος λόγος για το 1821 ενόψει της μεγάλης επετείου του 2021.
Η δημοσίευση αυτή σε συνέχειες του Γιάννη Κορίνθιου βασίζεται σε ανεκμετάλλευτα αρχεία και τεκμήρια που παρατίθενται ψηφιακά για πρώτη φορά στον ιστότοπο ΚΕΛΛΙΑΝΟΣ, προκειμένου να εμπλουτιστεί και διευρυνθεί η ιστορική έρευνα και ο επιστημονικά δημόσιος λόγος για το 1821 ενόψει της μεγάλης επετείου του 2021.
Α Το Βασίλειο των Δύο Σικελιών και οι Μεγάλες Δυνάμεις (1820-1830)
https://kellianos.blogspot.com/2019/03/18211830-2021.html
Β Οι κυβερνήσεις του Βασιλείου των Δύο Σικελιών (1821-1830)
Γ Η κυβέρνηση του Luigi de’ Medici di Ottajano (1822-1830)
https://kellianos.blogspot.com/2019/04/18211830-2021_29.html
Δ Οι κυβερνήσεις του Βασιλείου των Δυο Σικελιών και η Ελληνική Προσωρινή Διοίκηση
Ε Το Βασίλειο των Δύο Σικελιών και η Πύλη
ΣΤ Η υποψηφιότητα του Βουρβώνου πρίγκιπα Καρόλου της Κάπουας
Ζ
Η διασπορική παροικία της Νάπολης
Η Μεσόγειος δεν είναι απλώς μία κλειστή θάλασσα.
Η Μεσόγειος είναι ένας σύνθετος γεωγραφικός χώρος, ένα μεγάλο σταυροδρόμι διακινούμενων ομάδων, κόσμων και πολιτισμών.
Η ιστορία της δεν μπορεί να διαχωριστεί από τον στεριανό κόσμο που την περιβάλλει, "όπως δεν μπορούμε να αποσπάσουμε τον πηλό από τα χέρια του τεχνίτη που τον πλάθει", έγραφε ο μεγάλος Γάλλος ιστορικός Φερνάν Μπρωντέλ.
Αυτή η θάλασσα συνέθεσε την ιστορία της διασποράς του Ελληνισμού και όλων των άλλων μαζικών μετοικήσεων και μεταναστεύσεων που την διέσχισαν και την διασχίζουν ακόμα.
Η νεοελληνική διασπορά υπήρξε ένα πετυχημένο μπόλιασμα του Ελληνισμού στις χώρες που δέχτηκαν μεταναστευτικά κύματα κατά την Τουρκοκρατία.
Η θάλασσα, η Μεσόγειος, ευνόησε αυτή την Έξοδο προς την χριστιανική Δύση.
Δεν σταμάτησε ποτέ αυτή η ροή προς την Δύση και πιο πολύ προς την Ιταλία.
Mπορούμε να μιλούμε για μια παμπάλαιη και ιδιόμορφη διαστρωμάτωση του διασπορικού ομογενειακού στοιχείου στη νότια Ιταλία.
Στη Νότια Ιταλία ήδη από την αρχαιότητα υπήρχε μια συμπλεκτική σχέση των δύο λαών, Ελλήνων και Ιταλών.
Υπόδουλος και απόδημος Ελληνισμός ήταν συγκοινωνούντα δοχεία την περίοδο της τουρκοκρατίας και οι δίαυλοι επικοινωνίας υπήρξαν πάντα ανοικτοί.
Οι απόδημοι συντηρούσαν δεσμούς με τη χώρα καταγωγής και είχαν την προσδοκία του νόστου.
O Έλληνας της Διασποράς συναισθηματικά δεν έκοβε ποτέ τον λώρο με το έθνος και δεν ξεχνούσε τις ρίζες και καταβολές του!
Οι ρίζες του απλώνονταν και διακλαδίζονταν πλέον σε νέα χώματα, κι ο κάθε απόδημος ήταν σαν τον Οδυσσέα του Τέννυσον..ένα μέρος απ΄όσα γνώρισε στα ταξίδια της ζωής του.
Η Νάπολη, λόγω της καίριας θέσης της και του λιμανιού της στη Μεσόγειο, υπήρξε πάντα κομβικό σημείο συνάντησης λαών και πολιτισμών.
Η Νάπολη, πόλη ανεκτική και φιλόξενη, με πλούσιο πολυπολιτισμικό παρελθόν, άνοιγε τη φιλόξενη «αγκαλιά» της ανά τους αιώνες σε όλους τους κατατρεγμένους κάθε εποχής και αποτελεί ιστορικά ένα θετικό παράδειγμα πόλης του διαλόγου και του σεβασμού των διαφορετικών πολιτισμών.
Η ελληνική παρουσία στη Νάπολη και την ευρύτερη νότια Ιταλία έχει βέβαια ρίζες από τα αρχαϊκά χρόνια, όπως γνωρίζουμε όλοι.
Πάνω στο υπόστρωμα των αρχαίων εποίκων προστέθηκαν οι βυζαντινοί μέτοικοι, τους οποίους ακολούθησαν αιώνες αργότερα (από τα μέσα του 15ου αιώνα και εξής) λόγιοι, στατιωτικοί και φυγάδες του τουρκοκρατούμενου Λεβάντε που δεν ανέχονταν τον ζυγό και αναζητούσαν στην Δύση νέα τύχη και προκοπή.
Για τις μεταναστεύσεις Ελλήνων και χριστιανικών πληθυσμών στη Νότια Ιταλία βλ. Απ. Ε. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τ. 2ο, Θεσσαλονίκη 1976 (β΄έκδοση), σσ. 76-83, τ. 3ο, Θεσσαλονίκη 1968, 88-96, 137-141, 183-185 και 537-546· επίσης Π. Π. ΚΑΛΟΝΑΡΟΥ, Μεγάλη Ελλάς, Αθήνα 1944, σσ. 91-110· Ι. Κ. ΧΑΣΙΩΤΗ, Ελληνικοί αποικισμοί στο Βασίλειο της Νεάπολης κατά τον 17ο αι., “Ελληνικά”, 22 (1969), σσ.116-162.
Η διασπορά του νεώτερου Ελληνισμού από τον 15ο αιώνα και μετά ήταν το αποτέλεσμα όχι μόνον σποραδικών μεταναστεύσεων, λίγο πριν και αμέσως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453), αλλά και οργανωμένων και αναγκαστικών μετοικεσιών μεγάλων χριστιανικών πληθυσμών συχνά δίγλωσσων.
Βλ. γενικά Jannis KORINTHIOS, I Greci di Napoli e del Meridione d’Italia dal XV al XX secolo, Cagliari AM&D Edizioni 2012.
Ο κυριώτερος μελετητής της νεολληνικής διασποράς στη νότια Ιταλία είναι ο καθηγητής Ιωάννης Χασιώτης, πανεπιστημιακός εγνωσμένου κύρους.
Για τον Χασιώτη η κατανόηση βασικών ζητημάτων της νεώτερης και σύγχρονης ελληνικής πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας είναι αδύνατη, αν δεν συνυπολογιστεί και ο σημαντικός ρόλος της νεοελληνικής Διασποράς.
Η νεώτερη και η σύγχρονη ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία είναι στενά συνυφασμένη με τη Διασπορά του Ελληνισμού.
Στα 1518 ο Θωμάς Ασάνης Παλαιολόγος, έκτισε στη Νάπολη μια εκκλησία, «εγκαινιάζοντας» έτσι την «επίσημη» έναρξη της παροικίας της Νάπολης, όπως σωστά τονίζει ο καθηγητής Ιωάννης Χασιώτης.
Η εκκλησία, ενώ στο παρελθόν ήταν ένα από τα υψηλότερα κτίρια της συνοικίας, είναι σήμερα το μοναδικό οικοδόμημα που σώζεται απο την παλιά Vico de’ Greci και τη συνοικία dei Guantai. Ευτυχώς διέφυγε απο μια προγραμματισμένη κατεδάφιση αλλά παραμένει πνιγμένη ανάμεσα σε ψηλά κτίρια που κατασκευάστηκαν κατά την διάρκεια της εξυγίανσης της συνοικίας Carità μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Βλ. Jannis KORINTHIOS, I Greci di Napoli e del Meridione d’Italia dal XV al XX secolo, Cagliari AM&D Edizioni 2012, cap. II: Il pioniere, σσ. 27-34.
Μετά την ανακατάληψή της Κορώνης από τους Οθωμανούς το 1534 έχουμε με απόφαση του Καρόλου του 5ου τη μαζική μεταφορά με τον ισπανικό και τον γενουατικό στόλο στην ισπανοκρατούμενη Κάτω Ιταλία και στη Σικελία πολλών χιλιάδων προσφύγων από την Κορώνη, την Μεθώνη, την Πάτρα και από άλλες περιοχές της Πελοποννήσου.
Κάρολος 5ος
H νότια Ιταλία, η Σικελία, η Σαρδηνία και το κράτος του Μιλάνου βρίσκονταν τότε υπό ισπανική κυριαρχία και η Ισπανία ευνοούσε τους ομαδικούς εποικισμούς των Ελλήνων στην αραιοκατοικημένη ιταλική χερσόνησο.
Μανιάτες, Τσάκωνες και Αρβανίτες της Πελοποννήσου είχαν καταφύγει στη νότια Ιταλία και επί Φερδινάνδου 1ου της Νεαπόλεως (1458-1494).
Φερδινάνδος 1ος
Στο βασίλειο της Νάπολης είχαν μετοικήσει, ήδη από τον 15ο αιώνα, από την Βόρεια Ήπειρο και την Πελοπόννησο συμπαγείς ομάδες αλβανοφώνων. Βλ. Κ. ΣΑΘΑ, Τουρκοκρατούμενη Ελλάς (1453-1821), Αθήνα 1869, σσ. 109-111· Jannis KORINTHIOS, I Greci di Napoli e del Meridione d’Italia dal XV al XX secolo, Cagliari AM&D Edizioni 2012, cap. II: Il pioniere, σσ. 35-44.
Χιλιάδες Κορωναίοι εγκατεστάθησαν το 1534 στη Νάπολη, στη Μεσσήνα, στην Καλαβρία, στην Απουλία και στην Σικελία.
Η έλευση των Κορωναίων, όπως τους αποκαλούσαν γενικά, συνέβαλε στη δημογραφική κοι κοινωνική αναγέννηση των παλαιών ελληνικών και αρβανίτικων εστιών της Κάτω Ιταλίας.
Ανάμεσά τους συμπεριλαμβάνονταν στρατιωτικοί, έμποροι και ναυτικοί, εγγράμματοι κληρικοί και λόγιοι, κωδικογράφοι, ποιητές, ζωγράφοι.
Μετά την άφιξή τους στην Ιταλία οι «Κορωναίοι» ευνοήθηκαν από τις ισπανικές αρχές, από τον αντιβασιλέα Pedro de Toledo και από τον Κάρολο τον 5ο, αλλά και από τον πάπα Παύλο τον 3ο, με φορολογικές προνομιακές απαλλαγές, επιδόματα και διορισμούς κατ’ εξαίρεση στον στρατό και στον στόλο.
Βλ. Σπ. ΛΑΜΠΡΟΥ, Μετανάστευσις Ελλήνων, ιδίως Πελοποννησίων αποίκων εις το βασίλειον της Νεαπόλεως, “Νέος Ελληνομνήμων”, 8 (1911), σσ.377-461. Πρβλ. επίσης D. AMBRASI, In margine all’immigrazione greca nell’Italia meridionale nei secoli XV e XVI, “Asprenas”, VII, 2, 1961. Βλ. επίσης F. P. RUGGIERO, Intorno al diritto de’Greci Cattolici di rivendicare la parrocchia greca di Napoli, Napoli 1870, σσ. 52-57.
Οι Κορωναίοι, που εγκαταστάθησαν στη Νάπολη, συγκρότησαν στο κέντρο της πόλης μια ελληνική συνοικία, κοντά στην συνοικία των Ισπανών και γύρω από την εκκλησία που είχε κτίσει το 1518 ο Θωμάς Ασάν Παλαιολόγος.
Η εκκλησία του Παλαιολόγου θα αποτελέσει τον πυρήνα της παροικίας. Οι Έλληνες συσπειρώθηκαν γύρω από τον πυρήνα αυτό και κατάφεραν να εδραιώσουν, σε λίγο χρονικό διάστημα, την ακμαία παροικία των Ελλήνων της Νάπολης.
Βλ. D. PIETRICCIONE, Il vicolo dei Greci e la chiesa dei SS. Pietro e Paolo, “Il Roma della Domenica”, 22.9.1935, σσ. 7-8.
Δυο μόλις χρόνια μετά την εγκατάστασή τους στη Νεάπολη, οι “Κορωναίοι” εξασφάλισαν με τη στήριξη των ισπανικών αρχών, αλλά και με τη συγκατάθεση του Πάπα, την άδεια να συστήσουν δική τους Αδελφότητα (Phratria ή Confraternita).
Βλ. Jannis KORINTHIOS, I Greci di Napoli e del Meridione d’Italia dal XV al XX secolo, Cagliari AM&D Edizioni 2012, cap. III: La fratria, σσ. 45-68. Για το καταστατικό της Αδελφότητας βλ. C. NIKAS, L’antico statuto della Confraternita dei Greci di Napoli, “Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università di Napoli”, XII (1981-1982), σσ. 291-322· επίσης C. NIKAS, La Chiesa e Confraternita dei SS. Pietro e Paolo dei Greci di Napoli, “Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik”, 32/6, Wien 1982, σσ. 43-50.
Αυτή η Universitas Graecorum είχε πολιτικό χαρακτήρα, δηλαδή όχι απλώς θρησκευτικό αλλά εμφανώς «εθνικό» (nazionale), με τα μέτρα πάντοτε της εποχής εκείνης. Και άντεξε στον χρόνο γιατί οι αρχές της είχαν αναγνωρίσει πολλά προνόμια.
Βλ. I. K. HASSIOTIS, Sull’organizzazione, incorporazione sociale e ideologia politica dei greci a Napoli (dal Xv sec. alla metà del XIX sec.), aνάτυπο “Επιστημονική Επετηρίς Φιλοσοφικής Σχολής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης”, Κ (1981).
Μιλάμε για μια παροικία που συντηρούσε συναισθηματικά και συνειδητά την ελληνικότητά της.
Η παροικία της Νάπολης συγκροτήθηκε από τους μαζικούς εκπατρισμούς, κυρίως χριστιανικών πληθυσμών της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου, αρχικά Ελλήνων και δίγλωσσων Αρβανιτών, που είχαν συμπράξει με τους Ισπανούς για να αποσοβήσουν την οθωμανική εξάπλωση.
Οι Έλληνες της Νάπολης και της Νότιας Ιταλίας συναποτελούσαν διακριτές κοινωνικές ομάδες (παροικίες) με μια κοινωνική καταξίωση.
Οι Έλληνες πρόσφυγες πρόκοψαν στη Νάπολη. Οι περισσότεροι ασχολήθηκαν με το εμπόριο, μερικοί διακρίθηκαν στις τέχνες και στα γράμματα, άλλοι στρατολογήθηκαν από τους Ισπανούς, παρά την έντονη αντίδραση των Βενετών, για να προστατεύουν τις ακτές του βασιλείου από τις πειρατικές επιδρομές κι άλλοι επάνδρωναν ισπανικές κατασκοπευτικές ομάδες, που δρούσαν στην Αδριατική, στο Ιόνιο και στο Αιγαίο, για τη συλλογή στρατιωτικών πληροφοριών.
Βλ. B. CROCE, Michele Marullo Tarcaniota, “Poeti e scrittori del pieno e del tardo Rinascimento”, Bari 1945,τ. 2ο, σσ. 271-278. Βλ. επίσης I. K. HASSIOTIS, La comunità greca di Napoli ed i moti insurrezionali nella penisola balcanica meridionale durante la seconda metà del XVI sec., “Balkan Studies”, 10 (1969), σσ.282-283.
Πρόκειται για μια μεγάλη παροικία που στάθηκε όρθια, δεν αφομοιώθηκε και παρά τις μεγάλες δυσκολίες που τράβηξε στο διάβα αυτής της μισής χιλιετίας κατάφερε να κρατήσει ζωντανή τη μνήμη των καταγωγικών της στοιχείων, και εν μέρει τη γλώσσα και την εθνοθρησκευτική της ταυτότητα.
Στον αρχικό πυρήνα των Κορωναίων προστέθηκαν διαδοχικά προσφυγικά κύματα Ελλήνων που εγκατέλειπαν τις κατατρεγμένες εστίες τους για να βρουν ασφαλές καταφύγιο στη Νάπολη, γνωρίζοντας “l’umanità e l’ospital natura” των Ναπολιτάνων.
O “Ελληνισμός” της παροικίας ανανεωνόταν κυρίως με τα επόμενα κύματα των εκπατριζομένων Ελλήνων, που κατέφθαναν από την Κύπρο, Κρήτη και τη Μάνη, από την Ήπειρο, τα Επτάνησα κι άλλες ελληνικές περιοχές (ακόμα και από τη Μ. Ασία).
Ένα μεγάλο κύμα σημειώθηκε σαράντα χρόνια αργότερα, μετά την αποτυχία των εξεγέρσεων στην ελληνική χερσόνησο, τις οποίες είχαν υποδαυλίσει οι υποσχέσεις των ηγετών του Ιερού Συνασπισμού, λίγο πρίν και μετά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου τον Οκτώβριο του 1571.
Βλ. G. V. MEOLA, Delle storie della chiesa greca in Napoli esistente, Napoli 1790, σσ. 84-90· Ι. Κ. ΧΑΣΙΩΤΗ, Ελληνικοί εποικισμοί στο βασίλειο της Νεάπολης κατά τον 17ο αιώνα, “Ελληνικά”, 22 (1969), σσ. 116-162· του ιδίου, Μακάριος, Θεόδωρος και Νικηφόρος οι Μελισσηνοί (Μελισσουργοί), Θεσσαλονίκη 1966, σσ. 45-60 και 73-90.
Η ελληνική συνοικία της Νάπολης ήταν κομβικό και νευραλγικό σημείο του ισπανικού κατασκοπευτικού δικτύου που απλώνονταν από την Απουλία μέχρι την Κωνσταντινούπολη και από τη Ραγούζα μέχρι τα Επτάνησα, το Μοριά, την Αίγυπτο και τη Συρία. Σε αυτό το δίκτυο οι πράκτορες ήταν στην πλειοψηφία τους Έλληνες της διασποράς.
Τότε αρχίζουν και οι πυκνές και συχνές επαφές της παροικίας με την Βόρεια Ήπειρο και την Χιμάρα και με τα Επτάνησα.
Η κατάληψη επίσης της Κύπρου από τους Οθωμανούς την ίδια εποχή (1570-1571) ανάγκασε ένα τμήμα του πληθυσμού του νησιού να καταφύγει στην Ιταλία, το μεγαλύτερο στη Βενετία και μικρότερες ομάδες στη Νεάπολη και τη Σικελία.
Είναι γνωστό ότι οι Έλληνες της διασποράς κατά την τουρκοκρατία είχαν συχνά ανάμειξη στα επαναστατικά κινήματα που απέβλεπαν στην αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού.
Ιδιαίτερα οι Έλληνες της Νάπολης, που ήταν η πρωτεύουσα του βασιλείου της Ναπολης και της ισπανικής αντιβασιλείας, ενέχονταν σε όλες τις κινήσεις του κατασκοπευτικού δικτύου των Ισπανών στον Λεβάντε, στην Αδριατική και στο Ιόνιο.
Βλ. I. K. HASSIOTIS, La comunità greca di Napoli ed i moti insurrezionali nella penisola balcanica meridionale durante la seconda metà del XVI sec., “Balkan Studies”, 10 (1969), σσ.279-288.
Στις αρχές του 17ου αιώνα στη Νάπολη και στην Ρώμη δρούσαν πολλοί απεσταλμένοι του Μοριά και της Ηπείρου με στόχο να παρασύρουν τα χριστιανικά κράτη σε μια νέα σταυροφορία για την απελευθέρωση των χριστιανών του Λεβάντε.
Βλ. Jannis KORINTHIOS, I Greci di Napoli e del Meridione d’Italia dal XV al XX secolo, Cagliari AM&D Edizioni 2012, cap. IV: Moti e fermenti, σσ. 71-93.
Στα μέσα του 1700 ιδρύθηκαν πολλές νέες διασπορικές εστίες στην Ιταλία, με Ηπειρώτες και Μανιάτες. Ήταν ένα σύστημα που στόχευε πρωτίστως στη λύση των δημογραφικών προβλημάτων των εγκαταλελειμμένων και ερημωμένων αγροκτηνοτροφικών περιοχών με τη χορήγηση φορολογικών προνομίων και άλλων ευκολιών που ευνοούσαν το ρεύμα των μετακινήσεων και αποδημιών και τους εποικισμούς με Έλληνες.
Οι κυβερνήσεις με τον τρόπο αυτό ενθάρρυναν τις πληθυσμιακές μετακινήσεις προς τις χώρες τους ξένων χειρωνακτών και αγροτών (forestieri laboriosi).
Οι αποικίες αυτές ιδρύονταν κατόπιν προκαταρκτικών διμερών διαπραγματεύσεων που κατέληγαν σε συμφωνία κατοχυρωμένη με συμβολαιογραφικές πράξεις (capitoli tendenti allo stabilimento di colonie).
Το 1735, το βασίλειο της Νάπολης αποφάσισε τη στρατολογία μισθοφόρων από τη Βόρεια Ελλάδα και τα Επτάνησα για να επανδρώσουν ένα Μακεδονικό Σύνταγμα (Reggimento d’Infanteria Real Macedone), υπό τις διαταγές του Κεφαλλονίτη κόντε Γεωργίου Χωραφά και στη συνέχεια του Βορειοηπειρώτη Στρατή Γκίκα.
O στρατολόγος του Reggimento Kεφαλλονίτης κόντες Γεώργιος Xωραφάς ευνόησε τη στρατολόγηση κι άλλων “nazioni” μιμούμενος τον πολυεθνικό στρατό του Mεγάλου Aλεξάνδρου. Tελικά στο στρατιωτικό εκείνο σώμα οι «Ιλλυριοί» (Αλβανοί και Δαλματοί) ήταν ελάχιστοι: την απόλυτη πλειονότητα τη συγκροτούσαν Χιμαριώτες, Ηπειρώτες, Επτανήσιοι και Έλληνες από διάφορες περιοχές της Ανατολής, ακόμα και από την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη.
Το Σύνταγμα αυτό έμεινε στην ιστορία ως «Βασιλικό Μακεδονικό Σύνταγμα» (Reggimento Real Macedone) και στη συνέχεια ως «Battaglione dei Cacciatori Macedoni», παραμένοντας στην υπηρεσία των Βουρβώνων μέχρι το 1820.
Βλ. Dissertazione istorico-cronologica del reggimento Real Macedonia, Bologna 1768· Cenno storico dei servigi militari prestati nel Regno delle Due Sicilia dai Greci, Epiroti, Albanesi e Macedoni in epoche diverse, Corfù 1843· R. MANSELLI, Il reggimento Real Macedonia durante il regno di Carlo di Borbone, “Archivio Storico per le Province Napoletane”, 32 (1950-1951)· M. MANDELLA, Arruolamenti militari di Albanesi nel regno di Napoli durante il Seicento, “Archivio Storico per le Province Napoletane”, σειρά 3η, τ. 11ος, 1973, σσ. 373-384· S. PANAREO, Albanesi nel Salento e Albanesi al servizio del Regno di Napoli, “Rinascenza Salentina”, 7 (1939) σσ. 337-342· M. SCHIPA, Il regno di Napoli al tempo di Carlo di Borbone, Napoli 1904.
Η άφιξη στο βασίλειο πολλών βορειοηπειρωτών και Επτανήσιων για να ενταχθούν στο μισθοφορικό σύνταγμα Real Macedone και για να συγκροτήσουν νέες αποικίες ώθησε το βασίλειο της Νάπολης να υπογράψει μια διμερή συνθήκη -concordato- το 1740 με την Υψηλή Οθωμανική Πύλη που αναγνώριζε διάφορα προνόμια στους Έλληνες των παροικιών.
Στα μέσα του 18ου αιώνα στη Νάπολη μεταναστεύουν πολλοί Επτανήσιοι και Βορειοηπειρώτες που στρατολογούνται στο Μακεδονικό Σύνταγμα κι έτσι αναζωογονείται η παροικία της Νάπολης που είχε αρχίσει να συρρικνώνεται και να αφομοιώνεται.
Οι Επτανήσιοι ανασυγκροτούν την Αδελφότητα και επιβάλλουν το νέο καταστατικό του 1764.
Μετά το 1750, στη Νάπολη, στη Ρωσία και στην Ευρώπη άρχισε να επικρατεί μια πεφωτισμένη αντίληψη, το περιρρέον κλίμα ήταν φιλελληνικό, ενώ οι νίκες της Ρωσίδας αυτοκράτειρας Αικατερίνης στη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-1774), γέννησαν πολλές προσδοκίες στους σκλαβωμένους λαούς στα Βαλκάνια και στον ελληνικό χώρο.
Στην ελληνική εκκλησία της Νάπολης των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, προσεύχονταν τότε για να δρέψει η Αικατερίνη με τα σταυροφόρα στρατεύματά της νίκες και τρόπαια «κατά των μισόχριστων Αγαρηνών έως ένδον της Αυλής της του Θεού Σοφίας».
Αυτή η παροικία έπαιξε, παρά το μικρό της μέγεθος, σημαντικό ρόλο στη διαρκή αναζωπύρωση του αντιστασιακού πνεύματος των Ελλήνων στα προεπαναστατικά χρόνια.
Βλ. N. B. ΤΩΜΑΔΑΚΗΣ, Αι ελληνικαί κοινότητες του εξωτερικού ως παράγων της Ελληνικής Επαναστάσεως, “Αθηνά”, 57 (1953). Πρβλ. επίσης D. J. GEANAKOPLOS, The Diaspora Greeks: the genesis of modern greek national consciousness, “Hellenism and the First Greek War of Liberation (1821-1830): Continuity and Change”, Thessaloniki, Institute for Balkan Studies, 1976, 68-72.
Νέες προσφυγικές ομάδες Ελλήνων είχαν βρει άσυλο στη Νότια Ιταλία, μετά το τέλος του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1768-1774.
Σύμφωνα με μια αναφορά αξιωματικών του μακεδονικού συντάγματος, της 24ης Νοεμβρίου 1772, στη Νότια Ιταλία ζούσαν 200.000 Έλληνες.
Βλ. F. VENTURI, Settecento riformatore, τ. 3ο La prima crisi dell’antico regime (1768-1776), Torino 1979, σσ. 122-124: Ossequiosa rappresentanza rassegnata ai piedi del regalo trono di S. M. in nome del reggimento Real Macedonia e in ubbidienza del real comando sul punto delle reclute macedoni ingiustamente reclamate dal residente veneto.
Οι Έλληνες μισθοφόροι που επάνδρωναν το μακεδονικό σύνταγμα έλαβαν μέρος στην εκστρατεία του 1798 κατά του παπικού κράτους και στη συνέχεια ανέλαβαν την άμυνα της Νάπολης το 1799.
Όμως τα επαναστατικά γεγονότα του 1799 και οι ναπολεόντειοι πόλεμοι επέφεραν μια βαθμιαία συρρίκνωση του παροικιακού Ελληνισμού.
Μετά την παλινόρθωση της βουρβωνικής δυναστείας οι Έλληνες μισθοφόροι, κυρίως Βορειοηπειρώτες, εντάχθησαν στο Reggimento Albania, το οποίο διαλύθηκε το 1812.
Το 1815, μετά την πτώση του Murat, συγκροτήθηκε ένα μακεδονικό τάγμα μισθοφόρων από τον Άγγλο στρατηγό Richard Church, που διαλύθηκε το 1820, όταν ξέσπασε το φιλελεύθερο στασιαστικό κίνημα στη Νάπολη.
Έλληνες της Νάπολης υπήρξαν ιδρυτικά μέλη της Φιλικής Εταιρείας και πολέμησαν στην επανάσταση του 1821.
Σε αυτούς υπολόγιζαν και οι συντάκτες του γενικού επιτελικού σχεδίου της Φιλικής Εταιρείας, όταν σημειώνουν ότι:
Εἰς Νεάπολιν [...] εὑρίσκεται ἕν σῶμα ἑλληνικοῦ στρατοῦ, οί όποῖοι μέ τό νά ἠξεύρωσι καλῶς τήν τακτικήν, συμφέρει νά εὑρεθῶσιν εἰς τήν Ἑλλάδα κατά ταύτην τήν περίπτωσιν, ὄχι μόνον διά νά συνεργήσουν, ἀλλά καί νά διδάξουν τούς ἡμετέρους τά τακτικά.
Τελικά με την έκρηξη της ελληνικής Eπανάστασης του 1821 οι περισότεροι Έλληνες μισθοφόροι και βετεράνοι των νεαπολιτανικών στρατιωτικών μονάδων (ακόμα και μετά την αναδιοργάνωσή τους το 1817 από τον φιλέλληνα Richard Church, τον μετέπειτα αρχιστράτηγο των Ελλήνων επαναστατών), έσπευσαν στην Eλλάδα, για να διαθέσουν την πολεμική τους εμπειρία και τη ζωή τους.
Richard Church
Βλ. ASN, Segreteria Particolare del Re / Ministero degli Affari Esteri, 50 (1822-1823), όπου πρακτικά συνεδριάσεως του Συμβουλίου του Κράτος της 24ης Ιουνίου 1822· επίσης ΣΠΥΡΟΜΙΛΙΟΥ, Απομνημονεύματα της δευτέρας πολιορκίας του Μεσολογγίου (1825-1826), Αθήνα 1926, σσ. 92-96.
Κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης υπήρχε στη Νάπολη και σε άλλες πόλεις του βασιλείου έντονος αναβρασμός στους κύκλους των φιλελευθέρων και φιλελλήνων. Οι Έλληνες περιστοιχίζονταν από φιλελευθέρους και τα ελληνικά καφενείαν έβριθαν από πελάτες.
Σε χαρτοπωλείο στην κεντρική αρτηρία της πόλης πουλιούνταν προσωπογραφίες των Ελλήνων οπλαρχηγών και οι αστυνομικές αρχές παρακολουθούσαν με άγρυπνο μάτι τα καταστήματα των Ελλήνων που βρίσκονταν στο Largo della Cavalleria, στο Ponte della Maddalena, στην Pignasecca, στο Ecce Homo, στην Speranzella, στις Gradelle di S. Antonello fuori Port’Alba και αλλού.
Βλ. R. MOSCATI, La questione greca e il governo napoletano, “Rassegna Storica del Risorgimento”, Roma 1933, σ. 24· επίσης V. GIURA, Storie di minoranze. Ebrei, Greci, Albanesi nel regno di Napoli, Napoli 1984, σσ. 119-156, που παραθέτει ενδιαφέροντα δημογραφικά στατιστικά στοιχεία για τον παροικιακό Ελληνισμό.
Copyright Γιάννης Κορίνθιος
Ευχαριστούμε !
RispondiElimina