1821-2021
200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821
Το Εικοσιένα υπήρξε ένα κομβικό σημείο στην ιστορία του διαχρονικού Ελληνισμού αλλά και της ιστορίας της σύγχρονης Ευρώπης.
Η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 προσφέρει μία ευκαιρία αναστοχασμού για το παρόν και κυρίως για το μέλλον της χώρας μας.
Η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 προσφέρει μία ευκαιρία αναστοχασμού για το παρόν και κυρίως για το μέλλον της χώρας μας.
Ο ΚΕΛΛΙΑΝΟΣ φιλοξενεί μια νέα προσέγγιση του Εικοσιένα και ένα ψηφιακό αρχείο ανοιχτό και προσβάσιμο σε όλους.
Η δημοσίευση αυτή σε συνέχειες του Γιάννη Κορίνθιου βασίζεται σε ανεκμετάλλευτα αρχεία και τεκμήρια που παρατίθενται ψηφιακά για πρώτη φορά στον ιστότοπο ΚΕΛΛΙΑΝΟΣ, προκειμένου να εμπλουτιστεί και διευρυνθεί η ιστορική έρευνα και ο επιστημονικά δημόσιος λόγος για το 1821 ενόψει της μεγάλης επετείου του 2021.
Η δημοσίευση αυτή σε συνέχειες του Γιάννη Κορίνθιου βασίζεται σε ανεκμετάλλευτα αρχεία και τεκμήρια που παρατίθενται ψηφιακά για πρώτη φορά στον ιστότοπο ΚΕΛΛΙΑΝΟΣ, προκειμένου να εμπλουτιστεί και διευρυνθεί η ιστορική έρευνα και ο επιστημονικά δημόσιος λόγος για το 1821 ενόψει της μεγάλης επετείου του 2021.
Α Το Βασίλειο των Δύο Σικελιών και οι Μεγάλες Δυνάμεις (1820-1830)
https://kellianos.blogspot.com/2019/03/18211830-2021.html
Β Οι κυβερνήσεις του Βασιλείου των Δύο Σικελιών (1821-1830)
Γ Η κυβέρνηση του Luigi de’ Medici di Ottajano (1822-1830)
https://kellianos.blogspot.com/2019/04/18211830-2021_29.html
Δ Οι κυβερνήσεις του Βασιλείου των Δυο Σικελιών και η Ελληνική Προσωρινή Διοίκηση
Ε Το Βασίλειο των Δύο Σικελιών και η Πύλη
ΣΤ Η υποψηφιότητα του Βουρβώνου πρίγκιπα Καρόλου της Κάπουας
Ζ Η διασπορική παροικία της Νάπολης
H Οι προξενικές αρχές των Δύο Σικελιών στην Ανατολική Μεσόγειο
Θ Η ναπολετάνικη διπλωματία έναντι του ελληνικού ζητήματος
https://kellianos.blogspot.com/2019/12/18211830-m-2021.html
Ι Μυστικός πράκτορας της Νάπολης στην Ελλάδα (1828-1830)
Κ Οι μυστικές εταιρείες στην Ελλάδα του Καποδίστρια
Λ Οι Γάλλοι και η στρατιωτική αποστολή στην Πελοπόννησο
M
O Ιωάννης Καποδίστριας
και οι μυστικές εταιρείες
Ο Νεαπολιτάνος μυστικός πράκτορας Piccotti είχε επαφές με τον κύκλο του Έλληνα Κυβερνήτη και ιδιαίτερα με τον Αυγουστίνο Καποδίστρια· καλά ενήμερος για το διάχυτο αντιπολιτευτικό κλίμα, ο Piccotti κατέγραφε τις μηχανορραφίες των ξένων πρακτόρων, τις αντιδράσεις για την προεκλογική περιοδεία του Κυβερνήτη στην Πελοπόννησο στις αρχές του 1829, τις εντυπώσεις των ξένων για την Εθνοσυνέλευση του Άργους και ήταν πάντα καλά πληροφορημένος για ο,τιδήποτε συνέβαινε στο νεοσύστατο κράτος.
Το αντικαποδιστριακό κίνημα είχε αρχίσει να εκδηλώνεται από τις αρχές του 1828. Ο νεποτισμός του Κυβερνήτη, τα πληττόμενα από τα κυβερνητικά μέτρα συμφέροντα, καθώς επίσης και η καθυστέρηση συγκλήσεως της Δ΄Εθνοσυνελεύσεως ήταν οι κυριότερες αιτίες που προκάλεσαν και θέριεψαν αυτό το αντιπολιτευτικό κλίμα. Είναι γνωστό ότι οι διαπιστευμένοι αντιπρέσβεις της Αγγλίας και της Γαλλίας, μαζί με τους αρχηγούς των ναυτικών και στρατιωτικών τους αποστολών στο Αιγαίο, υποδαύλιζαν την αντιπολίτευση καθοδηγώντας τα προσκείμενα κόμματα, δηλαδή το αγγλικό και το γαλλικό. Βλ. σχετικά D. C. FLEMING, John Capodistrias and the Conference of London (1828-1831), Thessaloniki 1970, σσ. 66-75 και 118-130. Έντονες αντιδράσεις προκάλεσε επίσης στους αντιπολιτευτικούς κύκλους και ο διορισμός του Αυγουστίνου Καποδίστρια, με το υπ΄αρ. 8905 κυβερνητικό διάταγμα της 23ης Ιανουαρίου 1829, ως πληρεξουσίου τοποτηρητή Στερεάς Ελλάδος. Βλ. Στ. Ι. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, Η Επανάσταση στην δυτική Στερεά Ελλάδα μετά την πτώση του Μεσολογγίου ώς την οριστική απελευθέρωσή της (1826-1832), Θεσσαλονίκη 1962, σσ. 118-121.
Δεν παρέλειπε επίσης στις αναφορές του να διατυπώνει προσωπικές εκτιμήσεις για την πολιτική του Ιωάννη Καποδίστρια και δεν έκρυβε καθόλου τους φόβους του περί πιθανού εμφύλιου πολέμου μετά την αποχώρηση των γαλλικών στρατευμάτων από την Πελοπόννησο.
Βλ. J. P. PELLION, La Grèce et les Capodistrias pendant l'occupation française de 1828 à 1834, Paris 1855. Ο Καποδίστριας, στις 3/15 Δεκεμβρίου 1828, ζήτησε από την κυβέρνηση της Γαλλίας να μην ανακαλέσει όλο τον εκστρατευτικό στρατό, γιατί κάτι τέτοιο θα εγκυμονούσε σοβαρούς κινδύνους για την εσωτερική τάξη και ασφάλεια του κράτους. Βλ. Β. ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ, Ο γαλλικός στρατός στην Πελοπόννησο. Συμβολή στην ιστορία της καποδιστριακής περιόδου, ¨Πελοποννησιακά¨, 12 (1976-77), σσ. 89-90. Πρβλ. επίσης Παυλ. Β. ΠΕΤΡΙΔΗΣ, Η διπλωματική δράσις του Ιωάννου Καποδίστρια υπέρ των Ελλήνων (1814-1831), Θεσσαλονίκη 1974· Γρηγ. ΔΑΦΝΗΣ, Ιωάννης Α. Καποδίστριας· η γένεση του Ελληνικού Κράτους, Αθήνα 1976· C. M. WOODHOUSE, Capodistria, the Founder of Greek Independence, London 1973· Αλεξ. Ι. ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ, Ο Κυβερνήτης Καποδίστριας και η απελευθέρωσις της Ελλάδος, Αθήνα 1954.
Ο Piccotti παρακολουθούσε με μεγάλη προσοχή τον κυβερνητικό χειρισμό του πολιτειακού ζητήματος· είχε αντιληφτεί ότι ο Καποδίστριας μεθόδευε δυο πολιτειακές λύσεις: η μια απέβλεπε στην εκλογή του στο αξίωμα του ισόβιου Κυβερνήτη της χώρας και η δεύτερη στην ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον ίδιο, μετά την εκλογή του βασιλιά και την ανάρρησή του στον θρόνο της Ελλάδος.
Βλ. στο D. C. FLEMING, John Capodistrias and the Conference of London (1828-1831), Thessaloniki 1970, σ. 304 γράμμα του πρωθυπουργού της Γαλλίας Jules Auguste Armand Marie de Polignac προς τον Jean-Marie Achille Rouen Αντιπρέσβη της Γαλλίας στην Ελλάδα, με ημερομηνία 3 Φεβρουαρίου 1830: “Sa Majesté a appris avec une véritable satisfaction la noble résolution que le Président de la Grèce a annoncé dans une lettere particulière qu’il a écrite à M. Eynard de vouloir continuer à servir son pays dans le second poste de l’Etat après en avoir dignement occupé le premier”.
Jules Auguste Armand Marie de Polignac
To ζήτημα εκλογής βασιλιά τέθηκε για πρώτη φορά όταν έγιναν τα διαβήματα για την αίτηση της αγγλικής προστασίας, με πρωτοβουλία της Επιτροπής Ζακύνθου και με τη σύμφωνη γνώμη του Άγγλου Αρμοστή των Επτανήσων.
Τότε άρχισαν να καταφθάνουν στην Ελλάδα και πολλοί Άγγλοι, Ρώσοι και Γάλλοι πράκτορες για να υποστηρίξουν διάφορους υποψήφιους πρίγκιπες. Οι παρασκηνιακές αυτές ενέργειες ήταν οι πρώτες εκδηλώσεις της αγγλικής, της ρωσικής και της γαλλικής φατρίας στην Ελλάδα του Καποδίστρια, που απέληξαν στην συγκρότηση του αγγλικού, του ρωσικού και του γαλλικού κόμματος.
Βλ. γενικά Νικ. ΒΛΑΧΟΣ, Η γένεσις του Αγγλικού, του Γαλλικού και του Ρωσικού κόμματος εν Ελλάδι, “Αρχείον Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών”, 21 (1939), σσ. 25-44. Πρβλ. επίσης Hariton KORYSIS, Die Politischen Parteien Griechenlands. Ein neuer Staat auf dem Weg zur Demokratie (1821-1910), Hersbruck/Nürnberg 1966.
Ο Piccotti δεν παραμέλησε εξάλλου να ενημερώσει τους προϊσταμένους του για τα αστυνομικά μέτρα που είχε λάβει ο Καποδίστριας για να ελέγχει τις μετακινήσεις Ελλήνων και ξένων υπόπτων, καθώς επίσης και για μια απόπειρα δηλητηριάσεως του Έλληνα Κυβερνήτη.
Βλ. στο D. C. FLEMING, John Capodistrias and the Conference of London (1828-1831), Thessaloniki 1970, σσ. 316-319, όπου γράμμα του Αντιπρέσβη της Γαλλίας στην Ελλάδα Jean-Marie Achille Rouen στον πρωθυπουργό Polignac, με ημερομηνία 22 Φεβρουαρίου 1830, με θέμα τις έντονες αντιδράσεις για τα περιοριστικά αστυνομικά μέτρα του Καποδίστρια.
Ο πράκτορας της Νεάπολης θεωρούσε τον Καποδίστρια πολιτικό προικισμένο με εξαιρετικά προσόντα· αμφισβητούσε ωστόσο τον φιλελευθερισμό του Έλληνα Κυβερνήτη και υποστήριζε ότι ήταν αναγεννητής ανωτέρου βαθμού, ότι είχε προβεί σε πολιτικές παραχωρήσεις στη μεγάλη αναγεννητική εταιρεία και ότι είχε υποσχεθεί να συμβάλει στο μεγάλο έργο της παλιγγενεσίας της Ιταλίας.
Γνώριζε επίσης ότι ο Καποδίστριας είχε την εύνοια Ρώσων, πολλών Ιταλών και μερικών Γάλλων πρακτόρων και πολιτικών, ότι επεδίωκε να προσεταιρισθεί τα γαλλικά κομιτάτα και την Κυβέρνηση της Γαλλίας και ότι η Αγγλία τον υπονόμευε παντοιοτρόπως, επειδή ευνοούσε την εξέγερση των Επτανήσων και την ενσωμάτωσή τους στο νέο κράτος.
Ο Καποδίστριας σε μια ιδιαίτερη συνάντηση του είχε με τον J. de St. Denys, ομολογούσε τα εξής: “J’ai à Paris un grand nombre d’amis, puissants et dévoués, qui m’informent de tout et qui me défendent. Je n’ai pas le même avantage en Angleterra, mais je ne donnerai pas de prise par ma conduite aux personnes qui voudraient me desservir auprès du Gouvernement britannique”. Βλ. D. C. FLEMING, John Capodistrias and the Conference of London (1828-1831), Thessaloniki 1970, σ. 217.
Οι Άγγλοι απεχθάνονταν φανερά τον Καποδίστρια, επειδή στο παρελθόν είχε επιδιώξει να αποτρέψει, μετά την κατάρρευση του Ναπολέοντα, την αγγλική κατοχή των Επτανήσων και είχε προβεί σε διαμαρτυρίες για το καταπιεστικό και τυραννικό καθεστώς του Αρμοστή Μαίτλανδ.
Βλ. D. C. FLEMING, John Capodistrias and the Conference of London (1828-1831), Thessaloniki 1970, σα. 69, 131-132, 269 και 279.
Ο ισχυρισμός του Piccotti ότι ο Καποδίστριας ήταν ανώτερο στέλεχος των Αναγεννητών και προωθούσε στασιαστικά και αντικαθεστωτικά σχέδια των ξένων φιλελευθέρων θέτει ορισμένα ερωτηματικά: πώς εξηγείται λοιπόν η εμπιστευτική εγκύκλιος του Καποδίστρια, της 8ης Ιουνίου 1828, προς το Πανελλήνιο, τους Επιτρόπους του Αιγαίου και της Πελοποννήσου και τους διοικητές των στρατιωτικών και ναυτικών δυνάμεων, για τα ολέθρια αποτελέσματα που θα επέφερε η περαιτέρω ανεξέλεγκτη δράση των μυστικών εταιρειών; Πώς εξηγείται ακόμα η διαταγή του να εγκαταλείψουν πάραυτα τις μυστικές οργανώσεις όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι; Πώς ερμηνεύεται επίσης η απαίτηση του Καποδίστρια να μην δίνεται αφορμή στους εχθρούς της χώρας να θεωρούν την Ελλάδα ¨υπεξούσιο των μυστικών εταιρειών¨; Και πώς ερμηνεύονται, τέλος, τα αστυνομικά μέτρα ελέγχου των μετακινήσεων των υπόπτων εταίρων εντός των ορίων της χώρας;
Βλ. Διον. Ι. ΚΟΚΚΙΝΟΣ, Η Ελληνική Επανάστασις, τ. 6ο, Αθήνα 1974, σσ. 497-498.
Είναι γνωστό ότι στις μυστικές εταιρείες είχαν μυηθεί πολλοί Έλληνες. Η εγκύκλιος του Καποδίστρια αποδεικνύει την ευρεία εξάπλωση που είχαν στην Ελλάδα. Τα μέτρα αστυνόμευσης που υιοθέτησε ο Καποδίστριας απέβλεπαν να θέσουν κάποιο φραγμό στην απρόσκοπτη υπονόμευση του κυβερνητικού του έργου.
Για τις μυστικές εταιρείες που είχαν εξαπλωθεί στην Ελλάδα μέχρι τον πόλεμο της Κριμαίας βλ. E. DRIAULT- M. LHERITIER, Histoire Diplomatique de la Grèce de 1821 à nos jours, τ. 2ο, Paris 1925, σ. 324· I. PETROPULOS, Politics and Statecraft in the Kingdom of Greece (1833-1843), Princeton/ New Jersey 1968, σσ. 11-112, 123 και 294· Επ. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ, Ιστορία του συγχρόνου Ελληνισμού, τ. 1ο, Αθήνα 1892, σ. 595· Π. ΚΑΛΕΒΡΑΣ, Επιστολαί ή τα κατά την Επανάστασιν της Ελλάδος, Αθήναι 1856· Βασ. ΣΦΥΡΟΕΡΑΣ, Η ¨Αδελφότης των Ευαγγελιζομένων¨, μυστική επαναστατική οργάνωσις του 1849, Έπιστημονική Επετηρίς Φιλοσ. Σχολής Πανμίου Αθηνών¨. τ. 23ο (1972-1973), σσ. 204-236.
Ο Piccotti έθιξε επανειλημμένα στις αναφορές του το πολιτειακό πρόβλημα της Ελλάδος· είχε μάλιστα υποδείξει συγκεκριμένη υποψηφιότητα για τον θρόνο της χώρας, που όμως η κυβέρνηση στη Νάπολη δεν ενέκρινε.
Ο ίδιος ήταν επίσης πλήρως ενημερωμένος για τις παρασκηνιακές ενέργειων διαφόρων ξένων και των αδελφών Βιτάλη, που υποστήριζαν την εκλογή του δούκα της Ορλεάνης.
Βλ. Dakin DOUGLAS, British Intelligence of Events in Greece (1824-1827). A Documentary Collection, ¨Δελτίον Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας Ελλάδος¨, τ. 13 (1959), σσ. 33/217, όπου παρατίθενται πολλές επιστολές των Σπύρου, Γεωργίου και Αντωνίου Βιτάλη.
Ο πράκτορας του Βασιλείου των Δύο Σικελιών τον Μάρτιο του 1829 συμμετείχε σε συγκέντρωση αναγεννητών στην Αίγινα, κατά τη διάρκεια της οποίας συζητήθηκε η υποψηφιότητα του πρίγκιπα Γουσταύου της Σουηδίας και κοινοποιήθηκε από τον Vincenzo Pisa ένα σχετικό υπόμνημα του Guglielmo Pepe. Ο Piccotti διατείνονταν ότι ο Γουσταύος δεν θα κατέφερνε να εκλεγεί επειδή δεν διέθετε τα απαιτούμενα προσόντα και επειδή οι Δυνάμεις δεν είχαν προθυμοποιηθεί να στηρίξουν και να χρηματοδοτήσουν την εκλογή του.
Ο Piccotti γνώριζε επίσης τα διαβήματα για την εκλογή του πρίγκιπα Λεοπόλδου και τις ενέργειες του Καποδίστρια επί του ζητήματος αυτού.
Βλ. γενικά Απ. ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ, Οι λόγοι της παραιτήσεως του Λεοπόλδου από του Ελληνικού θρόνου και η πιστευόμενη ευθύνη του Καποδίστρια, ¨Επιστ. Επετηρίς Φιλοσ. Σχολής Πανμίου Αθηνών¨, τ. 17 (1966-1967), σσ. 111-167. Πρβλ. επίσης W. P. KALDIS, Leopold and the Greek Crown, “Balkan Studies”, τ. 8 (1967), σσ. 53-64.
Λεοπόλδος Α΄του Βελγίου
Είναι απαραίτητο να επιχειρηθεί χωρίς προκαταλήψεις μια επανεκτίμηση των σχέσεων του Ιωάννη Καποδίστρια με τις μυστικές εταιρείες.
Βλ. Σταύρου ΣΚΟΠΕΤΕΑ, Μυστικές Εταιρείες κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν, ¨Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά¨ 1958, σσ. 277-298.
Οι κρυπτογραφημένες αναφορές του Νεαπολιτάνου πράκτορα προσφέρουν ενδιαφέροντα στοιχεία που δεν μπορεί κανείς να τα αγνοήσει.
Οπωσδήποτε η ερμηνεία του περιεχομένου των μυστικών αναφορών απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, επειδή συχνά οι πράκτορες διογκώνουν τα γεγονότα και υπερβάλλουν στις εκτιμήσεις τους.
Όμως οι αναφορές του Piccotti, παρά το υπάρχον συνονθύλευμα πληροφοριών ποικίλου περιεχομένου, αποτελούν αξιόλογες πρωτογενείς πηγές που, αναμφισβήτητα, συμβάλλουν στη διεύρυνση του κύκλου των ιστορικών μαρτυριών που διαθέτουμε για τη δράση των μυστικών εταιρειών στην Ελλάδα του Καποδίστρια.
Είναι αλήθεια ότι ο αριστοκρατικός φιλελευθερισμός του Καποδίστρια δεν συγκρούονταν με τις πολιτικές αρχές των αναγεννητών που αγωνίζονταν για την εγκαθίδρυση συνταγματικών καθεστώτων στην Ευρώπη.
Εντούτοις ο οξυδερκής Κυβερνήτης της αναγεννηθείσης Ελλάδος απαξιούσε να ανεχτεί την απρόσκοπτη δράση των μυστικών πολιτικών εταιρειών στην χώρα του. Ο Καποδίστριας θεωρούσε δεδομένη την παλιγγενεσία της Ελλάδος και πίστευε ότι δεν είχαν λόγο υπάρξεως οι μυστικές πολιτικές οργανώσεις. Οι επαφές του με τους ξένους φιλελευθέρους οφείλονταν αποκλειστικά στη συμβιβαστική τακτική ελιγμών που ακολουθούσε για να έχει την υποστήριξη των ξένων Δυνάμεων.
Copyright Γιάννης Κορίνθιος
Copyright Γιάννης Κορίνθιος
Nessun commento:
Posta un commento