Κελλιανός: 1821-2021. ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΩΝ ΔΥΟ ΣΙΚΕΛΙΩΝ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ (1821/1830). Mελέτη σε συνέχειες, ενόψει της μεγάλης επετείου του 2021 (Α - Το Βασίλειο των Δύο Σικελιών και οι Μεγάλες Δυνάμεις (1820-1830))

1821/2021

200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821

Το Εικοσιένα υπήρξε ένα κομβικό σημείο στην ιστορία του διαχρονικού Ελληνισμού αλλά και της ιστορίας της σύγχρονης Ευρώπης.
Η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 προσφέρει μία ευκαιρία αναστοχασμού για το παρόν και κυρίως για το μέλλον της χώρας μας.

Ο ΚΕΛΛΙΑΝΟΣ φιλοξενεί μια νέα προσέγγιση του Εικοσιένα και ένα ψηφιακό αρχείο ανοιχτό και προσβάσιμο σε όλους.
Η δημοσίευση αυτή σε συνέχειες του Γιάννη Κορίνθιου βασίζεται σε ανεκμετάλλευτα αρχεία και τεκμήρια που παρατίθενται ψηφιακά για πρώτη φορά στον ιστότοπο ΚΕΛΛΙΑΝΟΣ, προκειμένου να εμπλουτιστεί και διευρυνθεί η ιστορική έρευνα και ο επιστημονικά δημόσιος λόγος για το 1821 ενόψει της μεγάλης επετείου του 2021.

Το Βασίλειο των Δύο Σικελιών

και οι Μεγάλες Δυνάμεις

(1820-1830)

Η κυβέρνηση του Βασιλείου των Δύο Σικελιών δεν ανέπτυξε αξιόλογες πρωτοβουλίες στη διεθνή πολιτική σκηνή από το 1815 μέχρι το 1830.

Η Αυστρία είχε τότε υπό την επιρροή της όλα τα κράτη της ιταλικής χερσονήσου, στα περισσότερα από τα οποία οι επικεφαλής ηγεμόνες ήταν συγγενείς των Αψβούργων.

Η Παλινόρθωση ταυτίστηκε με την άμεση ή έμμεση επιρροή της αυστριακής πολιτικής, με την ενίσχυση της απολυταρχίας, την εγκαθίδρυση της αστυνομοκρατίας, την κατάργηση των ναπολεόντειων κωδίκων και των διοικητικών μεταρρυθμίσεων του Ναπολέοντα και με την παραχώρηση εκ νέου προνομίων στην Εκκλησία και στους ευγενείς.

Η εξωτερική πολιτική του Φερδινάνδου του 1ου (1815-1825) και του Φραγκίσκου του 1ου (1825-1830) ευθυγραμμιζόταν κατανάγκην με την πολιτική του Αυστριακού Καγκελλαρίου.

Φερδινάνδος ο 1ος

Φραγκίσκος ο 1ος

Ο Καγκελλάριος Μέττερνιχ ασκούσε καθοριστικό ρόλο στη χάραξη της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης των Βουρβώνων.

Ο πρίγκιπας Κλέμενς Βέντσελ Λόταρ φον Μέττερνιχ

Klemens Wenzel Lothar von Metternich (1773-1859)

΄Οταν ξέσπασε το φιλελεύθερο επαναστατικό κίνημα στη Νάπολη εναντίον της Παλινόρθωσης, τον Ιούλιο του 1820, ο Φερδινάνδος ο 1ος, εγκλωβισμένος εξαιτίας των εξελίξεων στη Νάπολη, βρέθηκε στην ανάγκη να αποδεχτεί αρχικά τα αιτήματα των στασιαστών για την παραχώρηση συντάγματος και εξουσιοδότησε τους εξεγερθέντες να σχηματίσουν κυβέρνηση. Κι έτσι την 1η Οκτωβρίου του 1820 συγκλήθηκε στη Νάπολη το πρώτο συνταγματικό κοινοβούλιο της Ιταλίας.

Βλ. γενικά G. PEPE, Relazione delle circostanze relative agli avvenimenti politici e militari in Napoli nel 1820 e nel 1821 a S. M. il Re delle Due Sicilie, Parigi 1822· M. CARRASCOSA, Mémoires historiques, politiques et militaires sur la révolution du Royaume de Naples en 1820 et 1821 et sur les causes qui l’ont amenée, Londres 1823· L. PALMA, Il tentativo costituzionale del 1820 a Napoli, Roma 1895· P. PERI, Le società segrete e i moti del 1820-1821 e 1830-1831, Milano 1948· Ν. CORTESE, La prima rivoluzione separatista siciliana (1820-1821), Napoli 1951· G. T. ROMANI, The neapolitan revolution of 1820-1821, Evanston, Illinois, 1958.· A. LEPRE, La rivoluzione napoletana del 1820-1821, Roma 1967· L. MINICHINI, Luglio 1820. Cronaca di una rivoluzione, Roma 1979.

Η αντίδραση της Ιεράς Συμμαχίας στα φιλελεύθερα κινήματα της Ισπανίας και της νότιας Ιταλίας αποφασίστηκε σε δύο συνέδρια που ενεργοποίησαν την αρχή της στρατιωτικής επέμβασης στις χώρες όπου θα εκδηλώνονταν φιλελεύθερα κινήματα.

Οι Δυνάμεις της Ιεράς Συμμαχίας, στα συνέδρια του Troppau και του Laibach (φθινόπωρο 1820-άνοιξη 1821), υποκινούμενοι από τον Μέττερνιχ, και παρά τις αντιρρήσεις του παρευρισκόμενου Ιωάννη Καποδίστρια, αποφάσισαν να στείλουν αυστριακό στρατό για να καταπνίξει την αντικαθεστωτική αυτή επανάσταση, φοβούμενες ότι μια ενδεχόμενη επιτυχία των στασιαστών θα δημιουργούσε γενικότερους κινδύνους, όχι μόνο στην Ιταλία αλλά και σ΄ολόκληρη την Ευρώπη.

Βλ. σχετικά, Ελ. ΚΟΥΚΚΟΥ, Ιωάννης Καποδίστριας, Αθήνα 1978, σσ. 110-119.

Ο αυστριακός στρατός κατάφερε να επιβληθεί ταχέως, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στον Φερδινάνδο να αναστείλει τις συνταγματικές ελευθερίες που είχε πρωτύτερα παραχωρήσει.

Η αυστριακή ¨κατοχή¨ του Βασιλείου των Δύο Σικελιών διήρκησε μέχρι το 1827.

Οι Μεγάλες Δυνάμεις φρόντιζαν, με την επιβολή των όπλων, για την διατήρηση της καθεστηκυίας τάξεως.

Οι ίδιες καταδίκαζαν, στα συνέδρια της Βιέννης τον Ιούνιο του 1822 και της Βερώνας τον Οκτώβριο του 1822, όλα ανεξαιρέτως τα φιλελεύθερα κινήματα που είχαν εκδηλωθεί το 1820-1821 στην Ισπανία, στη Νάπολη και στη Σικελία, στο Πιεμόντε και στη Λομβαρδία.

Η ένταξη τότε της ελληνικής εθνικοαπελευθερωτικής Επανάστασης μέσα στο πλαίσιο των άλλων ευρωπαϊκών φιλελεύθερων εξεγέρσεων έχει μεγάλη σημασία για μια πληρέστερη κατανόηση και αποτίμηση της στάσεως των ξένων Δυνάμεων έναντι του ελληνικού ζητήματος.

Οι Δυνάμεις, αρνούμενες να προσδώσουν εθνικό και απελευθερωτικό χαρακτήρα στον Αγώνα των Ελλήνων και παρομοιάζοντάς τον με τα άλλα φιλελεύθερα κινήματα που είχαν σημειωθεί στην ιταλική και στην ιβηρική χρεσόνησο, απέβλεπαν στην διατήρηση της παραπαίουσας οθωμανικής αυτοκρατορίας και των τότε διεθνών πολιτικών συγκυριών και ισορροπιών. Ενδεχόμενος κατακερματισμός της θα προκαλούσε περαιτέρω εξάπλωση της ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια και στη Μεσόγειο, που θα έθετε αναπόφευκτα σε κίνδυνο τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα της Αυστρίας, της Αγγλίας και της Γαλλίας.

Το Βασίλειο των Δύο Σικελιών βρισκόταν στο περιθώριο της ενεργούς ευρωπαϊκής διπλωματίας και αγνοήθηκε στις συζητήσεις των Δυνάμεων προς εξεύρεση λύσεως του ελληνικού και κατ΄επέκταση του ανατολικού ζητήματος.

Εντούτοις βρέθηκε για λίγο στο διεθνές προσκήνιο, όταν τέθηκε, χωρίς όμως να στεφτεί με επιτυχία, η υποψηφιότητα του Βουρβώνου πρίγκιπα Καρόλου της Κάπουας (1811-1862), δευτερότοκου γιού του Φρασκίσκου του 1ου και αδελφού του Φερδινάνδου του 2ου, για την κατάληψη του θρόνου της Ελλάδος.

Πρβλ. A. GENOINO, Le Sicilie al tempo di Francesco I (1777-1830), Napoli 1934, σσ. 424-426· A. NUZZO, La rivoluzione greca e la questione d’Oriente nella corrispondenza dei diplomatici napoletani (1820-1830), Salerno 1934, σσ. 141-144.

Carlo Ferdinando di Borbone-Due Sicilie, principe di Capua

Ήταν η μόνη φορά που δραστηριοποιήθηκαν οι διπλωματικές υπηρεσίες της Νάπολης. Μπορεί να απεικάσει κανείς ότι σε αυτό συνέβαλε το ενδιαφέρον των Βουρβώνων να ξεφύγουν από το πολιτικό αδιέξοδο και την απομόνωση που είχαν περιέλθει στην Ευρώπη και στη Μεσόγειο και η πρόθεσή τους να δημιουργήσουν στενές σχέσεις με το γειτονικό αρτισύστατο κράτος της Ελλάδος. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν τα σύνορά τους από μελλοντικό εξωτερικό κίνδυνο και θα απομάκρυναν από την πρωτεύουσα και το Βασίλειο τον ζωηρό ανταγωνιστή του Φερδινάνδου του 2ου.