Κελλιανός: FLASH ΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ, τεύχος 311-312: 500 Χρόνια Ιστορίας των Ελλήνων στη Νάπολη

500 Χρόνια Ιστορίας των Ελλήνων στη Νάπολη

Με το «Θρήνο για την Κορώνη» ξεκίνησε την παρέμβασή της η Ελένη Ταγωνίδη- Μανιατάκη, αντιπρόεδρος του Μανιατάκειου Ιδρύματος, στην ημερίδα «Οι Έλληνες στην Καμπανία: 500 Χρόνια Ιστορίας», που πραγματοποιήθηκε στα τέλη Ιουνίου στη Νάπολη.

Ήταν δε συνέχεια της σπουδαίας έκθεσης που εγκαινιάσθηκε στις 5 Ιουνίου στα Κρατικά Αρχεία της Νάπολης, υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού της Ιταλίας και του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, με τον κ. Κόκκινο, διευθυντή της Γενικής Γραμματείας Αποδήμου Ελληνισμού, να επισημαίνει τους αδελφικούς δεσμούς των δύο χωρών και την αναγκαιότητα να συνεχισθεί ο αγώνας για να επιτευχθεί η ευμάρεια των λαών.

Από την πλευρά του, το Μανιατάκειον Ίδρυμα, συμβάλλοντας στη διαφύλαξη και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κορώνης και της ευρύτερης Μεσσηνίας, προσέφερε και εμπλούτισε την έκθεση με εκδόσεις βιβλίων του σε θέματα μείζονος σημασίας για την ιστορία και τον πολιτισμό της Καστροπολιτείας. Μεταξύ αυτών είναι το «Documenta Veneta Coroni & Methoni rogata» και ο «Atlante della Messenia Veneziana (1207-1500)» του καθηγητή Andrea Nanetti, «Κορώνη, η προσωπογραφία μιας πολιτείας» του καθηγητή Φώτη Λίτσα, τα «Λαογραφικά Σύμμεικτα της Κορώνης Μεσσηνίας από τις Συλλογές (1938-1939) της Γεωργίας Ταρσούλη», μια σειρά από τα «Μεσσηνιακά Χρονικά» του εκδότη Χρ. Ρέππα, το «Βασιλίτσι: ιστορία ενός Ακρίτα» του Βασ. Γούλα κ.ά.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εν λόγω εκδόσεις συμπεριλήφθηκαν στις προθήκες των Κρατικών Αρχείων της Νάπολης, αποτελώντας τμήμα του σπάνιου αρχειακού τους υλικού, αφυπνίζοντας την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και την προώθηση των ιστορικών δεσμών των λαών της Ελλάδας και της Ιταλίας.

Τόσο η έκθεση όσο και η ημερίδα αφορούσαν στην ανάδειξη της σύγχρονης ιστορίας των Ελλήνων της Νάπολης και της Καμπανίας, ενώ η πραγματοποίηση των δύο πολιτιστικών εκδηλώσεων έλαβε σάρκα και οστά χάρη στην πλήρη και εποικοδομητική συνέργεια των Κρατικών Αρχείων της Νάπολης, της Ελληνικής Κοινότητας της Νάπολης και της Καμπανίας, της Ομοσπονδίας των Ελληνικών Κοινοτήτων και Αδελφοτήτων της Ιταλίας και του Ιδιωτικού Αρχείου Τυπάλδου.

Παράλληλα, έχει ήδη προγραμματιστεί σειρά εκδηλώσεων για τα επόμενα τρία χρόνια, με σκοπό τον εορτασμό της παρουσίας των Ελλήνων στην Καμπανία από το 1500 μέχρι σήμερα.

Έγγραφα που ποτέ δεν έχουν δημοσιοποιηθεί μέχρι τώρα, εξιστορούν την ιστορία των Ελλήνων της Νάπολης, από την ίδρυση της φρατρίας (fratria) των Ελλήνων το 1536, δύο χρόνια μετά την άφιξη των Κορωναίων και των Μεθωναίων από την Πελοπόννησο.

Την περίοδο 1532–1534, 5.000, Κορωναίοι έφυγαν με 5 σικελικά πλοία, υπό τον Αρχιερέα Βενέδικτο και διασκορπίστηκαν σε διάφορα λιμάνια, όπως της Ζακύνθου, της Κεφαλλονιάς, της Καλαβρίας και της Νεάπολης.

Στη Νεάπολη ζήτησαν τη βοήθεια του Αυτοκράτορα Καρόλου Ε, ο οποίος τους απάλλαξε από κάθε φόρο και τους παραχώρησε την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.

Οι εκδηλώσεις αποτελούν μια πρωτοφανή συμβολή, ουσιαστικά άγνωστη στο κοινό, για τη διασπορά των Ελλήνων και προωθεί τον κοινό πολιτισμό και το σεβασμό για την ιστορική μνήμη της πόλης.

Η ιστορία της κοινότητας ξεκινά ακριβώς από την κατασκευή του ναού των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου το 1518 από τον Τομάσο Ασάν Παλαιολόγο (Tommaso Asan Paleologo). Συνεχίζει με την έξοδο των πληθυσμών της Ανατολής προς τη Δύση, μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την οθωμανική επέκταση, σε μια περίοδο που εγκυμονούσε σοβαρό κίνδυνο για την επιβίωση του Ελληνισμού και του Ανατολικού Χριστιανικού πληθυσμού.

Η άφιξη στην Ιταλία της Magna graecorum multitudo ευνόησε τη γέννηση πολλών κοινοτήτων διασποράς, οι οποίες διέδωσαν τον ελληνικό πολιτισμό και προώθησαν τις ανταλλαγές -όχι μόνο πολιτιστικές- μεταξύ της Δύσης και της χριστιανικής Ανατολής.

Η διασπορά των Ελλήνων αποτελεί βασικό κόμβο για να ξαναδιαβάσουμε, όχι μόνο την ιστορία του σύγχρονου Ελληνισμού, αλλά και την ιστορία της Ευρώπης, καθώς επίσης την οικονομική, δημογραφική και πολιτιστική ιστορία των πόλεων, των χωρών και των περιοχών που φιλοξένησαν τα ρεύματα των μεταναστών σε διαφορετικούς περιόδους. Αυτοί (οι μετανάστες) ρυθμίζονταν από ένα σύστημα συνθηκολογήσεων και προνομιακών παραχωρήσεων με την αποδοχή των κοινοτήτων που τους φιλοξενούσαν ως προστατευόμενες εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες.

Σημαντικό μέρος ήταν αφιερωμένο στο ζωγράφο Βελισάριο Corenzio, τον Έλληνα της Νάπολης, πριν από την εθνική ομοσπονδία, χάρη στην έκθεση σημαντικών νομικών εγγράφων και αντίγραφων φωτογραφικού υλικού, που περιέχει μερικά υπογεγραμμένα έργα του Luciano Pedicini και είναι δημοσιευμένα στη μονογραφία του Παναγιώτη Ιωάννου, «Βελισάριο Corenzio. Η ζωή και το έργο του» .

Αναφέρθηκε ο ρόλος που έπαιξαν οι Έλληνες της Νάπολης και οι φιλελεύθεροι Ιταλοί στην παλιγγενεσία της Ελλάδος, καθώς επίσης η πολύ σημαντική οικογένεια Τυπάλδου.

Υπήρξε ακόμη ενότητα που αφορούσε στο φασισμό και τους νόμους του πολέμου, με παραθέσεις –μέσα από ανέκδοτες μαρτυρίες- ιστοριών Ελλήνων και Ελληνο-Εβραίων της Νάπολης κατά την περίοδο 1940-1945.

Κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων το κοινό είχε την ευκαιρία να περιεργασθεί, μεταξύ άλλων, ανέκδοτο αρχειακό υλικό, κειμήλια, εικόνες, χαρακτικά, αντικείμενα και ιστορικά ντοκουμέντα που γνωστοποιήθηκαν για πρώτη φορά και εξιστορούσαν την ιστορία των Ελλήνων της διασποράς της Νάπολης και της Καμπανίας, ξεκινώντας από την εγκαθίδρυση της Αδελφότητας των Ελλήνων το 1536 μέχρι σήμερα.

Εισηγητές

O Paul Kyprianou, πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Νεαπόλεως και Καμπανίας, κήρυξε την έναρξη εργασιών της ημερίδας. Προσφωνήσεις και χαιρετισμούς απηύθυναν ο Θεμιστοκλής Δεμίρης, πρέσβης της Ελλάδας, ο Luigi de Magistris, δήμαρχος Νάπολης, η Νικολέττα Πανδή, αντιπεριφερειάρχης Π.Ε. Κέρκυρας, ο Nicola Allegretti, δήμαρχος του Brindisi Montagna, που είναι αδελφοποιημένος Δήμος με την Κορώνη από τον Οκτώβριο 2009 και η Imma Ascione, διευθύντρια των Κρατικών Αρχείων της Νάπολης.

Ο Γιώργος Πατούλης, πρόεδρος της ΚΕΔΕ, υπογράμμισε στην ομιλία του ότι «η γλώσσα μας είναι η ταυτότητά μας και πρέπει να την κρατήσουμε ζωντανή σε κάθε γωνιά που ζουν και δημιουργούν Έλληνες».

Ο Δημήτρης Καφαντάρης, δήμαρχος Πύλου-Νέστορος και α΄ αντιπρόεδρος ΚΕΔΕ, συνοδευόμενος από τον κ. Ι. Ρούσσο, αντιδήμαρχο Μεθώνης και τον κ. Δ. Σιψά, δημοτικό σύμβουλο Πύλου–Νέστορος, τόνισε τη σημαντική προσφορά των Ελλήνων της διασποράς στον πολιτισμό, καθώς και τις στενές σχέσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ Ελλήνων και Ιταλών.

Η ημερίδα έκλεισε με την εμπεριστατωμένη ομιλία του καθηγητή Γιάννη Κορινθίου, καθώς αποκάλυψε συμβάντα μέχρι σήμερα ελάχιστα ή και καθόλου γνωστά στο ευρύ κοινό.

Αξίζει να σημειωθεί η αναφορά του στις προσπάθειες που γίνονται ώστε να επαναφέρουν το όνομα της οδού Vico dei Greci, που επί Μουσολίνι είχε μετονομασθεί σε Via San Domenico Acquino, και στην αναγνώριση από την UNESCO της καθιέρωσης της Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνοφωνίας.

Ομιλητές και παρευρισκόμενοι μετά το τέλος είχαν την ευκαιρία να παρευρεθούν στο Ωδείο Σαν Πιέτρο a Majella για να παρακολουθήσουν συναυλία με συνθέσεις Επτανησίων που είχαν σπουδάσει στη Νάπολη κατά το 19ο και 20ο αι.

Μεταξύ των καλεσμένων ήταν εκπρόσωποι της Ιταλικής Φιλελληνικής Εταιρείας, του Ιταλικού Ινστιτούτου Φιλοσοφικών Μελετών, της Νομαρχίας Καμπανίας, του Δήμου Νεάπολης, ο γενικός διευθυντής του Ιδρύματος Καπετάν Βασίλη Ξενοφών Κάππας, η πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Γυναικών Μάνης Αθηνά Ξανθάκη κ.ά.

Επίσης, έγινε ξενάγηση στην πόλη Cava dei Tirreni, όπου ο δήμαρχός της προσέφερε πλούσιο δείπνο στους κήπους του ιστορικού ξενοδοχείου Victoria Maiorino, που το 1944 φιλοξένησε την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου. Υπήρξε η τελευταία πρωτεύουσα της εξόριστης Ελληνικής Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας και από την πόλη αυτή επέστρεψε στην απελευθερωμένη από τους Γερμανούς κατακτητές Αθήνα (η Αθήνα απελευθερώθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1944) τον Οκτώβριο του ίδιου έτους (6 μέρες μετά την απελευθέρωση). Δηλαδή, η κωμόπολη Cava dei Tirreni από τις 7 Σεπτεμβρίου μέχρι 18 Οκτωβρίου φιλοξένησε την ελληνική κυβέρνηση, και ήταν τρόπο τινά πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους λίγο πριν απελευθερωθεί η Αθήνα.

Τέλος, τελέστηκε λειτουργία υπό τον πατέρα Γεώργιο Αντωνόπουλο στην παλαιότερη εκκλησία της Ελληνικής Διασποράς στη Δύση, των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, την οποία έκτισε το 1518 ο Θωμάς Ασσάν Παλαιολόγος από το Μοριά. Η εν λόγω εκκλησία υπήρξε το πνευματικό κέντρο τη Ελληνικής Ομογένειας στην πόλη για σχεδόν πέντε αιώνες.

Θρήνος για την Κορώνη

…Γοργό χελιδονάκι μου,

σαν πας μες στην Κορώνη,

δε θα βρεις πια τα σπίτια μας

ούτε τα ωραία μας τα παλληκάρια,

αλλά ένα σκυλί (τον Τούρκο) που μακάρι να πέθαινε.

Όταν ξεκίνησαν τα πλοία

κι η γη μας έφυγε απ’ τα μάτια μας,

όλοι οι άντρες μ’ έναν αναστεναγμό,

κι οι γυναίκες μ’ ένα παράπονο φώναζαν:

Βγες να μας κατασπαράξεις, εσύ Στοιχειό,

Αχ μωρέ Μοριά, αχ Αρβανιτιά!...